Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XLIV
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
przednika,materialistęateistę,wrogareligiiikościoła.Tak
gopojęłoOświeceniefrancuskie,które,choćniejednowje-
gometafizycepoddałokrytyce,przejęłopodstawoweten-
dencjespinozyzmu:mechanistycznymaterializm,skrajny
determinizm,koncepcjęczłowieka-maszyny(LaMettrie),
azwłaszczaetykęindywidualistycznąiświecką.Zawielkie-
gomaterialistęiswegoduchowegoantenatauważaliSpino-
zęFeuerbachimaterialiścirosyjscyXIXwieku,zwłaszcza
HerceniCzernyszewski;tętradycjęinterpretacyjnąspino-
zyzmukontynuujefilozofiamarksistowska.
JednocześnieodXVIIIwiekudatujesiędrugaliniaspi-
nozyzmu,opartaczęściowonawykorzystaniuidealistycz-
nychelementówtejdoktryny,częściowozaśnawykorzysta-
niumylącejteologicznejszaty,wjakąbyłaonaprzybrana.
LiteraturaniemieckaokresuOświeceniaiklasycyzmu(Les-
sing,Herder,Goethe)sięgałaobficiedofilozofiiSpinozy
iocaliławielejejważnychidei–jejhumanizm,jejujęcie
człowiekajakoczęściprzyrody,jejwiaręwwartośćżycia
ludzkiegoiwiedzy–interpretowałagowduchupante-
istycznym,ideologicznym,nierzadkoantyracjonalistycz-
nym.Niemieckaliteraturaromantyczna(Novalis)nato-
miaststarałasiędopasowaćspinozyzmdowłasnych
mistyczno-religijnychtendencji.
Spinozastałsięrównieżwniemałymstopniuideologicz-
nymźródłemklasycznejfilozofiiniemieckiej,zwłaszcza
filozofiiSchellingaiHegla;jegonaukaoatrybutachsub-
stancjiprzeobraziłasięuSchellingawkoncepcjęgeneralnej
spirytualizacjiświata,uHegla–wnaukęotożsamościmy-
śleniaibytu.Spinozjańskideterminizmprzybrałwdoktry-
nieHeglapostaćodwróconą,wktórejrozwójrzeczywisto-
ścizdeterminowanyjestrozwojemdążącejdosamowiedzy
