Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
XLV
idei,aprzyrodacielesnastanowiowejideialienację.Spino-
zawszedłdotradycjifilozoficznychmarksizmunietylko
–ibodajczyprzedewszystkim–przezswojeoddziaływania
historycznenafrancuskimaterializmoświeceniowy.Należy
doniejchybagłówniezapośrednictwemklasycznejfilozo-
fiiniemieckiej.Okoliczność,żeHegelceniłSpinozętakwy-
soko,miałaistotnepodstawywtychwłaśnieelementachje-
godoktryny,dziękiktórymprzedewszystkimstałsięon
jednymzeżródełhistorycznychmarksizmu.Heglowska
dialektykawolnościikoniecznościorazpojęciewolnościja-
kokoniecznościzrozumianejmawtwórczościSpinozyswój
bezspornyrodowód;immanentnośćprawrządzącychświa-
tem,determinizmheglowskiizasadapowszechnegozwiąz-
kuzjawisk–wszystkotoujawnianiewątpliwyhistoryczny
związektychmyślicieli.Wliniihistorycznegorozwoju,któ-
raodSpinozyprowadzidomaterializmuMarksa,Hegel
stanowiteżzpewnościąogniwonajważniejsze.Ogniwem
takimjestrównieżFeuerbach,którywieleiwnikliwiezaj-
mowałsięfilozofiąSpinozyiktórywydobyłnajawzarów-
nojejzasadniczomaterialistycznycharakter,jakiteologicz-
neustępstwa.
WlosachfilozofiiSpinozyfazapewnegorenesansu,za
którejwyjściowypunktmożnauważaćsłynnąmowęRena-
nawygłoszonąwdwóchsetlecieśmiercifilozofa,wroku
1877,przyczyniłasięniemałodoustaleniaróżnychwiado-
mości,dotyczącychbiografiifilozofa,chronologiijegodzieł
iichpoprawnegotekstu,orazdowyjaśnieniapewnych
szczegółowychkwestiiinterpretacyjnych.Rzekomyczyrze-
czywistypanteizmSpinozytraktowalinierazkomentatorzy
jakopewną„oświeconąreligię”,złotyśrodekmiędzymate-
rializmemiideamireligijnymiwsensieścisłym;stoicyzm
