Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XLII
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
zwalaimwspieraćsięwzajem:„Niemadlaczłowiekanic
pożyteczniejszegoodczłowieka”.Większajesttedywol-
nośćczłowiekarozumnegowpaństwie,niżwsamotności,
bowolnośćiszczęścieludzirozumnychwspierająsię,nie
hamują.Ideałpaństwaludzirozumnychiwolnychodna-
miętności,państwabezrząduiwładzy,nieznalazłrozwi-
nięciawdoktrynieSpinozy,któryzapewneuważałgoza
zbytutopijny.Podjąłtedykrytykęistniejącychustrojów,
zwłaszczamonarchii;tentematbyłaktualnywjegoepoce
wobecmonarchistycznychzakusówopozycyjnejpartii
orańskiejwHolandii.Monarchięuważazaniewolęludzko-
ści,aiustrójarystokratycznypoddajekrytyce.Demokra-
tycznepaństwo,wktórymupatrywałswójideał,mawładzę
obieralną,obywateledobrowolnieprzekazujączęśćswoich
prawpaństwuispełniającjegorozkazydziałająwewła-
snyminteresie.Ponieważjednakniemogąpaństwuprzeka-
zaćswegoprawadowolnegosąduiwolnegowypowiadania
myśli,wpaństwiedobrympanujebezwzględnawolność
słowaitolerancjawyznaniowa.Tolerancjatamusijednak
miećpewneograniczenia,gdyżinaczejkażdymógłbyrobić
cochce,oiletylkopoczytywałbyswojepostępowanieza
przynależnedosferynakazówreligijnych.Toteżsprawydu-
chownewinnobyćwrękachwładzyświeckiejwzakresie
praktykmoralnychizewnętrznegokultureligijnego.
„Dobronarodujestprawemnajwyższym,doktóregoza-
stosowaćsięmusząwszystkieinne,zarównoludzkie,jak
iboskie”.
IstniejącereligieikościołyuważałSpinozazanarzędzia
służąceogłupianiuludzi.Mimotosądził,żeludowi,który
rzeczynieumiejasnopojmować,potrzebnajestwiara
wopowieścibiblijne.Idzietylkooto,byreligiabyłanarzę-
