Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
§3.Kilkazagadnieńdemarkacyjnych
53
zkwestią,jakipowinienbyćpunktwyjściawfilozofii:rozpatrywanietego,co
istniejeczyteżzaczynanieodpoznania?Inaczejmówiąc:czyanalizaistnieniama
byćpoprzedzonaanaliząpoznaniaczynaodwrót?Whistoriibylitacyitacy.Do
Kartezjuszadominowałontologizm,apotemepistemologizm.Domniemana
argumentacjaontologistymożebyćtaka:bezistnienianiebyłobypoznania,
awięctrzebazacząćodpierwszego.Natoepistemologistamatakąodpowiedź:
dobrze,alenajpierwtrzebapoznaćistnienie,byonimmówić,awięcjednak
poznaniejestpierwotniejsze.Niewidzęwyjściaztegokręguiwydajemisię,że
każdezagadnieniefilozoficznewinnobyćoświetlonezobupunktówwidzenia,
ontologicznegoiepistemologicznego,aniekiedyiaksjologicznego,bobyły
przecieżdoktrynyfilozoficzneoaksjologicznympunkciewyjścia.Punktwyjścia
zależyodbadacza,adokładniejproblematyki,jakąsięzajmujeirozmaitych
presumpcji,jakieczyni(por.Stępień2005dlaanalizyhistorycznejisystematycz-
nejtejproblematyki).Niejestrzecząrozsądnądecydowanie,żeepistemologia
sprowadzasiędometafizykipoznania,aontologiadometafizycznychkonsek-
wencjiustaleńpoczynionychwteoriipoznania;stanowiskopierwszeznalazło
zwolennikawHartmannie,por.Hartmann1921,drugiewAjdukiewiczu,zob.
Ajdukiewicz1949,s.68,gdziepowiadasię,żeznacznaczęśćrozważańmetafizyka
poleganawyprowadzaniuwnioskówzpoglądówepistemologicznych.Naogół
jesttak,żenieunikniemypytańontologicznychwepistemologii,np.wsprawie
sposobuistnieniaprzedmiotówpoznaniaorazpytańepistemologicznychwon-
tologii,np.opoznawczydostępdoprzedmiotówidealnych.Jestspecyfikąfilozofii,
żezachodzitakawspółzależnośćpomiędzydyscyplinamidoniejnależącymi.Aco
zprojektem,lansowanymprzezfenomenologów,czystejlubautonomicznejteorii
poznania,tj.niezależnejodontologii?Popierwsze,uniezależnićmożemyzawsze,
poprostuignorującpewneproblemy,np.tak,jakwniniejszejksiążceizadowala-
jącsięwskazaniem,żetakrzeczzostałapostanowiona.Fenomenologowiezapewne
nieprzystanąnaprzemilczenia,gdyżsądzą,żejeśliproblempowstaje,tomabyć
rozwiązany.Należytorozumiećwtensposób,żeepistemologiamabyćtak
uprawiana,żeniepojawiająsięwniejkwestieontologiczne(por.Ingarden
1924-1925).Realizacjategoprojektujesttrudna,oilewogólemożliwa.Rzeczjest
znaczniebardziejdramatycznadlareprezentantastanowiska,żefilozofiajest
nauką(wnormalnymsensie),boniejestrzecząobojętną,jakajestkolejność
dyscyplinijakiezałożeniasąwcześniejszeodinnych.Filozofanalitycznytraktuje
filozofięjakokolekcjęproblemówdozbadania.Wolnomuzatemrozpatrywać
stosunektreściontologicznychdoideiepistemologicznychwramachkonkretnego
zagadnienia,jakierozważa,aniewogóle.Wolnomupowiedzieć,żejednelub
drugiegowdanymmomencienieinteresują,np.statusbytowymodeliseman-
tycznychwanalizierelacjipoznawczej.
FilozofowieXIXw.,przedewszystkimniemieccy,uważaliteoriępoznaniaza
bardzościślespokrewnionązlogiką.PisanodziełatytułowaneLogikundErkenn-
tnislehre(Logikaiteoriapoznania),adlauzasadnienietejfuzjipodnoszono,że
logikaiteoriapoznaniazajmująsięprawdziwością.Opozycjadomagającasię
oddzieleniaobudyscyplinwskazywała,żeepistemologiazajmujesięprawdą
