Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
§2.Stosunekpoznawczyijegoanaliza
43
nazw)izasadąkontekstowąFregego(trzebapytaćoznaczeniesłowawzdaniu,
aniewizolacji),semantyczneatrybutyzdańmająpodstawoweznaczenie,ato
dodatkowouzasadniapropozycjonalneujęcietreściaktówpoznawczych.Droga
odaktówdozdańodrazusugerujepriorytettego,cointencjonalne(zasada
Chisholma;zob.Chisholm1986,s.13-14)itakteżtękwestiętraktuję,aczkolwiek
dlasemantycznejteoriipoznanianiejestonazbytistotna.Podobnieniemusimy
rozważaćkwestii,czytreśćaktówjestwpełnireprodukowanaprzezznaczenia
ichjęzykowychkorelatów.Wystarczy,żejęzykdziedziczyodniesienieprzed-
miotoweviaintencjonalność.Wogólności,językjakosystemznakówspełnia
zasadęprzezroczystości(por.Koj1963,Koj1971dlaanalizytejkwestiipod
względemhistorycznymisystematycznym).Głosiona,żejeśliZjestznakiemdla
przedmiotuP,towtypowejsytuacjiuwagaużytkownikajęzykakierujesięnaP,
anienaZijegowłasności.Wprawdziewszczególnychokolicznościachbywa
inaczej,gdynp.znakisąszczególne(drukonietypowymkształcieczywalorach
estetycznych,głośnedźwiękiitp.),niemniejjednakznakisąwłaśnieniczym
szybawoknie,przezktóreoglądamyświat.
Niejestprzytymtak,żeintencjonalnośćprzejawiasięwjęzykutylkoprzez
referencjalnewłasnościwyrażeń,bowgręwchodzitakżeintensjonalność.
Wdawniejszejpolskiejliteraturzelogicznej,funkcjeintensjonalne,np.'myślę,że
A,,'sądzę,żeA,czy'wiem,żeA,określanopoprostujakointencjonalne.
Wogólności,funkcjaintensjonalna♣A,gdzie♣jestoperatoremintensjonalnym,
np.'sądzę,że,(celowowpierwszejosobie,aAjegozdaniowymargumentem),to
taka,któraniezachowujeprawdziwościwwynikuzastępowaniazdaństojących
namiejscuzmiennejAprzezzdaniaposiadającetęsamąwartośćlogiczną.Itak
np.prawdziwezdanie'Koperniksądził,żeZiemiaobracasięwokółSłońca,
przejdziewfałsz,gdyjegoprawdziwączęść'ZiemiaobracasięwokółSłońca,
zastąpimyprzezzdanie'arytmetykajestniezupełna,,teżprawdziwe(por.rozdz.
VIII§5dlaszerszejanalizy).Mówisię,żewartośćlogicznazdaniaintensjonalnego
♣AzależynietylkoodwartościlogicznejzdaniaA,aletakżeodjegotreści.Stąd,
przyniecoszerszymrozumieniuintensjonalności,wszelkienastawienienatreść
nazywasięintensjonalnym.Zdaniaintensjonalnesąwyrażanewmowiezależnej
(oratioobliqua),aleniezawsze,gdyżwypowiedź'jestprawdą,żeA,jestwpełni
ekstensjonalna.Mowiezależnejprzeciwstawiasięmowęprostąlubniezależną
(oratiorecta).Stosowniedotego,niekiedyrozróżniasięprzedstawieniademodo
rectoidemodoobliquo(kontrasttenwprowadziłBrentanowBrentano1879,
s.400-404;mojeujęcietejsprawyjestinnewpewnychpunktach,aleniemiejsce
tutajnaporównania).Pierwszeprezentująsweprzedmiotybezpośrednio,adrugie
jakośrelacyjnie,np.przezmediacjętreści.Otóż,wydajemisię,żeaktymentalne
sązawszedemodorectooswychprzedmiotach.GdymyślęoKrakowie,tomyślę
oKrakowie,np.,żejestpiękny,aniemyślę,żemyślęoKrakowie.Jeślinatomiast
myślęoswoimmyśleniuoKrakowie,toprzedmiotemowegoaktujestmoje
myślenieoKrakowie.Obaakty,tj.myślenieoKrakowieimyślenieomyśleniu
oKrakowiesądemodorecto.Ktośmożejednakzauważyć,żemyślącoswym
myśleniuoKrakowie,myślęteżotymmieście.Niechcęwtejsprawiewypowiadać
