Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Ekonomista”2020,nr1
http://www.ekonomista.info.pl
Kolejnakorektaczykoniecglobalizacji?
13
Globalizacjafalujewrazzcałympasmemwzajemnychrelacjimiędzypań-
stwemarynkiem,przetomożnamówićoglobalizacjizzabarwieniempro-
państwowymioglobalizacjizzabarwieniemprorynkowym.Wyłaniasięnatym
tlepytanie:którezabarwieniejestdlaglobalizacjikorzystniejsze?Okresdzie-
więtnastowiecznegoliberalizmuiczasyneoliberalizmuzprzełomuwiekuXX
iXXIbezwątpieniasprzyjałyglobalizacjitypurynkowegoiprzezwieluautorów
onejedynie(lubtylkoneoliberalizm)bywająodczytywanejakoczasyglobaliza-
cji.Powstajewówczaspytanie,copocząćzwielkimiodkryciamigeograficznymi
zczasówmerkantylizmu,rozwojemhandlumiędzynarodowego,gromadzeniem
kruszcóworazrosnącąświadomościąludzką,żeświatjestwielkiiróżnorodny.
Możnatonazwaćinternacjonalizacjąitakczyniwieluautorów,alemożna
równieżprzyjąć,żejesttopierwszyetapnowożytnejglobalizacji,wktórym
władzepaństwoweodgrywaływiodącąrolę.Jesttowięcglobalizacjainnegotypu
niżglobalizacjazdominacjąopcjiprorynkowych,alewniosłaonaogromny
wkładdobilansucałejglobalizacji.Dominującewówczasopcjepropaństwowe
niezawiesiłyrynkowychzasaddziałania.Rynekdziałał,tylkostopieńregulacji
przezpaństwobyłwiększyniżprzydominacjiopcjiprorynkowych.Ówczesna
globalizacjabyłaglobalizacjągospodarkirynkowej,alewinnymopakowaniuniż
gospodarkarynkowazczasówdziewiętnastowiecznegoliberalizmuipóźniej-
szegoneoliberalizmu.
WwiekuXXwystąpiłaskomplikowanamozaikaglobalizacji.Ideąłą-
czącąwszystkiejejodmianybyłasilnareakcjanaleseferystycznąglobalizację
zXIXwieku,czylizwrotwstronępaństwa,alebardzozróżnicowany.Na
Zachodziezwrottakirozpocząłsięwrazzprzygotowaniamidopierwszejwojny
światowejitrwałwformiebezimiennejdoWielkiejDepresjizlattrzydziestych.
Późniejpojawiłsiękeynesowskiinterwencjonizmpaństwowy,którydominował
doprzełomulat70.i80.ubiegłegowieku.Radykalneodmianyinterwencjo-
nizmutowarzyszyłydyktaturompolitycznymwNiemczech,weWłoszech,
wHiszpanii.ZaoceanempojawiłsięNewDeal.Wieluautorówutrzymuje,że
WielkaDepresjapoważnienadszarpnęłaglobalizację.HaroldJamesidzie
znaczniedalej.Stanowiskowtejsprawiewyraziłwwymownymtytuleswojej
książki:Koniecglobalizacji.Czegonauczyłnaswielkikryzys?(James2010).
Głównąpodstawątakiejopiniibyłpoważnyspadekwartościświatowegoimpor-
tuieksportu,nieodbudowanydokońcaXXwieku,mniejszyruchmigracyjnyniż
przedkryzysem,atakżewzmożonaautarkia.Niesątowydarzeniamałoważne,
jednaknierozwiewająwątpliwości,czywielkiekryzysyrzeczywiścieuśmiercają
globalizację.
Wdyskusjioglobalizacjiniesąprzywoływanedoświadczeniapraktyczne
socjalizmuwschodniegoiteoretycznepoglądyMarksa.Wartodonichsięgnąć.
WpołowieXIXwieku,gdyglobalizacjarynkowaodnosiłapoważnesukcesy,
przedsiębiorcyuzyskiwaliwysokiestopyzwrotuzkapitału,aburżuazjatrzymała
jużsilniewładzęwrękach,Marksrzuciłsławetnehasło:„proletariuszewszyst-
kichkrajówłączciesię!”(MarksiEngels1949).Byłtopierwszywdziejachapel
doklasyrobotniczej,bydziałałaglobalnie,izapowiedźwielkiejalternatywy
