Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10Potencjałtwórczydzieciimłodzieżywświetleliteraturyprzedmiotu
WśródzdolnościwytwarzaniadywergencyjnegoGuilford(1978)wyróżnił:płyn-
ność,giętkość,oryginalnośćmyślenia,atakżedopracowanie,czylielaborację.Płynność
myśleniamożnazdefiniowaćjakołatwośćgenerowaniarozwiązańproblemu,ajej
wskaźnikiemjestliczbawytworzonychpomysłów,niezaśichjakość.Możesięona
wyrażaćwpostaciczterechrodzajówwytwarzaniadywergencyjnego:jednosteksym-
bolicznych-płynnośćsłowna,jednosteksemantycznych-płynnośćpojęciowa,relacji
semantycznych-płynnośćskojarzeniowaorazsystemówsemantycznych-płynność
wyrażeniowa.Wartododać,żepłynnewytwarzanieróżnychideistanowiczynniki
wąskiegozasięgu(warstwa1),wramachczynnikaszerokiegozasięgu(warstwa2)-
ogólnejzdolnościwydobywaniazpamięciGr,wtrójwarstwowejkoncepcjizdolności
poznawczychJohnaCarrolla(1993).BadaniaPaulaJ.Silviiiwspółpracowników(2013)
sąprzesłankądouznaniakreatywnościjakoskładnikaniższegorzęduGr.Mathias
Benedekiin.(2012)wykazali,żeogólnazdolnośćwydobywaniazpamięci(pomiar
zdolnościasocjacyjnych)wyjaśniamniejwięcejpołowęwariancjimyśleniadywergen-
cyjnego.Giętkościąmyślenianazwanozdolnośćwytwarzaniajakościoworóżnychwy-
tworów,azatemzdolnośćdozmianykierunkumyślenia,którejwskaźnikiemjestliczba
kategoriiwygenerowanychpomysłów.Guilford(1978)wskazałdwarodzajegiętkości:
spontaniczną,czyliwytwarzaniedywergencyjnychklas,główniesemantycznych,oraz
adaptacyjną-wytwarzaniedywergencyjnesystemów,głównienamaterialefiguralnym.
Trzeciważnyczynnikwytwarzaniadywergencyjnegotooryginalność,rozumiana
jakozdolnośćdogenerowaniapomysłówniezwykłych,nieoczekiwanychiodległych,
sporadyczniewystępującychwbadanejpopulacjibądźwskazującychnaodległezwiąz-
ki.Nawiązującdodefinicjitwórczości,możnaprzyjąć,żeoryginalnośćjestkoniecznym
teoretyczniewymiarem(Kharkhurin,2014;Pluckeriin.,2004;RuncoiJaeger,2012;Si-
monton,2018).Istniejąprzesłankipozwalającetraktowaćjąjakoodrębnystatystycznie
konstrukt(DumasiDunbar,2014;Nusbaumiin.,2014).Odnotowanotakżesilną,do-
datniąkorelacjęmiędzyoryginalnościąapłynnościąpomysłów(zob.Forthmanniin.,
2021b;Jungiin.,2015).Oryginalnośćjestoceniananawielesposobów(Forthmann
iin.,2021b;Pluckeriin.,2011),aprzeważniekryteriumjestczęstośćpojawianiasię
pomysłów.Ocenydokonujesiętakżenapodstawiesubiektywnegowyborunajbardziej
twórczychpomysłówprzezsamychbadanych(top-scoringmethod)(Shaw,2021;Silvia
iin.,2008b;Silvia,2011).Corazczęściejwykorzystujesięwspomaganekomputerowo
analizyukrytychgrupsemantycznych(BeatyiJohnson,2021;Dumasiin.,2020;Hass,
2017;Kenett,2018),choćoszacowaniepoziomuoryginalnościmożebyćpotencjalnie
obciążoneelaboracją(długościąwypowiedzidlawyrażeniaidei)(Forthmanniin.,2017;
Forthmanniin.,2018).
Czwartyczynnikmyśleniadywergencyjnego,elaboracja,tozdolnośćdodopraco-
waniaiuzupełnianiapomysłu,doskonaleniagowformie,treścilubsposobiedziałania.
Sposobykwantyfikowaniaelaboracjisprowadzająsięzregułydoprzeliczaniaelemen-
tówskładowychrozwiązania,wzadaniachwerbalnychnajczęściejpoprzeznieważone
zliczaniesłów,choćistniejąteżinnealternatywnemetody(zob.Dumasiin.,2021).
Wartododać,żeGuilford(1978)pozaomówionymiczynnikamiwytwarzaniadywer-
36
