Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WojnazBurami,zdaniembardziejtradycyjnejczęścispołeczeństwabrytyj-
skiego,byłanietylkowojnąodostępdozłota,aletakżewojnąozapewnieniebez-
pieczeństwaszlakomkomunikacyjnymzimperium,szczególniezIndiami
27
.Być
możetraktowanieBurówjakozagrożeniadlaimperiumbyłonieuzasadnione,nie-
mniejjednaktakieprzekonaniewówczasdominowało.Gdyrozpoczynałsięwiek
XX,BrytyjczycyprowadziliwpołudniowejAfrycewojnęzrepublikąTranswalu
iWolnymPaństwemOraniizamieszkanymiprzezbiałychosadników,zwanych
Burami.KlęskiwwalcenaotwartympoluzmusiłyBurówdozmianytaktyki
iprzejściadowalkipartyzanckiej.WodpowiedziBrytyjczycyzastosowalimetody,
nazwaneprzezprzywódcęopozycjiparlamentarnejbarbarzyńskimi:palilifarmy,
niszczylizbiory,aludnośćinternowaliwobozachotoczonychkolczastymdrutem.
Okazałosię,żepotrzebabyłopółmilionażołnierzy,bysobieporadzićzarmiąli-
czącą5000partyzantów
28
.PokójpodpisanozpokonanymiBuramiwVereeniging
wmaju1902roku.
WśródpolitykówrządzącejwówczasPartiiLiberalnejbyłagrupa„imperial-
nychliberałów”,doktórychnależeli:HerbertHenryAsquith,EdwardGrey,
RichardBurtonHaldane.Ichwysiłkibyłyskierowanenawzmocnieniepowią-
zańztzw.białymikoloniami,czylizprzewagąbiałejludności,jakwKanadzie,
AustraliiiNowejZelandii,względnieoznacznejiaktywnejmniejszości—jak
wpołudniowejAfryce.DlategoteżpozakończeniuwojenzBuramiHoratioKit-
chener(głównodowodzącyarmiąbrytyjskąwtymkonflikcie),apotemtakże
premierHenryCampbell-BannermanzabiegalioprzychylnośćBurów,którym
przewodziliLuisBothaiJanChristianSmuts.Premierprzekonałgabinet,że
koloniewAfrycePołudniowejpowinnyotrzymaćsamodzielność.Dziękijego
wysiłkomw1910rokuzKoloniiPrzylądkowej,Natalu,Transwaluipaństwa
OraniipowstałZwiązekPołudniowejAfryki.Byłotopaństwounitarnezdwu-
izbowymparlamentem,jednakprawawyborczemiałaprzedewszystkimbiała
mniejszość.ZwiązekPołudniowejAfrykiotrzymałstatusdominiumImperium
Brytyjskiego
29
.
NapoczątkuwiekuWielkaBrytaniainwestowaławbudowękoleiwAfryce.
W1903rokuukończonokosztującą5531000funtówszterlingówkolejłączącą
jezioroWiktoriizMombasąiwtymsamymrokuZłoteWybrzeżeuzyskałopołą-
czeniemiędzyZatokąGwinejskąaKumasi,zaśw1906rokuotwartodrogężela-
znąłączącąGórnyNil(Atbara)zPortemSudannadMorzemCzerwonym.
Urząddosprawzagranicznychw1895rokuprzejąładministracjęnadBrytyjską
AfrykąWschodnią.Faktycznieoznaczałotokontrolępasawybrzeżailiniikolei
(Kenia—Uganda).W1905rokuprotektorattenprzejęłoMinisterstwodospraw
Kolonii.Zczasemzaczętopobieraćpodatkinabudowękoleiiutrzymanieadmini-
stracji,wojskaipolicji.Keniastałasięsamowystarczalna,w1912rokuprzestała
otrzymywaćpomocfinansowązLondynu,przytymwiększośćpodatkówpłacili
Afrykanie.Brytyjczycypróbowalibudowaćswąwładzęnaporozumieniach
zprzedstawicielaminajsilniejszychgrupetnicznych,poczymzaczęlitworzyćsys-
temrządówpośrednich,niezawsze—jaktwierdziM.Pawełczak—wzgodzie
zistniejącąstrukturąrządzenia.RządowiwLondyniezależałonawspółpracy
28
