Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ministremsprawzagranicznychwlatach1900-1905byłHenryLansdowne,
liberałopowiadającysięzautrzymaniemuniizIrlandią.Zanimobjąłurząd,był
gubernatoremKanady,wicekrólemIndii,atakżeministremwojny.Priorytetyje-
gopolitykibyłyjasne:należyograniczyćbrytyjskiezobowiązania,dążyćdodzie-
leniaodpowiedzialnościzabezpieczeństworóżnychrejonówświatazpaństwami
mającymiinteresywtymrejonieikończyćistniejącekonfliktytam,gdzietojest
możliwe.Zasadnicząróżnicąjegopolityki,wpównaniuzpodejściemjegopo-
przednikanatymurzędzie,RobertaCecila,byłoznaczenieprzypisywanesoju-
szom.Lansdownebyłowielebardziejskłonnydoustępstw,czegodowodemmoże
byćporozumieniezeStanamiZjednoczonymi.NiewieleosóbnapoczątkuXXwieku
zdawałosobiesprawę,jakapotęgawyrosłanadrugimbrzeguAtlantyku.Podko-
niecXIXwiekuUSAstałysiędrugąpoWielkiejBrytaniipotęgąmorską,alenie
oznaczałotonarastaniarywalizacji,wręczprzeciwnie,wysiłkidyplomacjibrytyj-
skiejutorowałydrogędowspółpracy.Postanowiono,dladobrawzajemnychsto-
sunków,ustąpićwkilkuniezbytważnych,aczkonfliktowychsprawach,dzięki
czemumożnabyłoostateczniewytyczyćgranicęmiędzyKanadąiAlaskąna
korzyśćUSA(1900),atakżeprzystąpićdobudowyKanałuPanamskiego,gdyż
Brytyjczycyzrezygnowalizżądaniauzgodnionejprzezobiestronyw1850roku
połowyudziałów.
Mimożeimperiumobejmowałocorazwiększetereny,bardziejdalekowzroczni
politycyzauważalijegosłabościipęknięcia.HistorykNormanDavieswręczuważa,
iż„spadekporównipochyłej”jużsięzaczął
26
.Obecnietoczysięciekawadyskusja
wokółocenypozycjiimperium:czybyłokiedykolwieksilneiwktórymmomencie
rozpocząłsięjegorozpad.Jesttodyskusjaotyletrudna,żeoceniamytenproces
jużwiedząc,cosięwydarzyło;trudnatakżedlatego,żeciąglebudzidużoemocji
ibrakjejkoniecznegodystansu.NaprzełomieXIXiXXwiekunajważniejszączę-
ściąimperiumbyłyIndie.PozycjętępróbowałpodtrzymaćlordCurzon,wicekrólIn-
diiwlatach1899-1905.Dokońcaswegożyciapodkreślał,żeWielkaBrytaniabę-
dzieświatowymmocarstwemtylkotakdługo,jakdługobędzierządziłaIndiami.Był
toogromnyrynekzbytu,przedewszystkimnaproduktybawełnianewytwarzane
wWielkiejBrytanii.Jednocześniearmiastacjonującanatymsubkontynencie,abę-
dącanajliczniejsząarmiąlądowąwdyspozycjiZjednoczonegoKrólestwa,byłafi-
nansowanazpodatkówpłaconychwIndiach,nieobciążającskarbuwLondynie.
NapoczątkuXXwiekuzainteresowaniemcieszyłysiętakżezłotonośnetereny
południowejAfryki.WokresieprzedIwojnąwAfryceobserwujemypowolne
zmianymającenacelustworzeniesytuacji,wktórejtekoloniemogłybyuzyskać
statusdominium.Ważnymkrokiembyłotworzenieinstytucjireprezentujących
białychosadników(naprzykładw1907rokuwKenii,w1908rokuwRodezji
Południowej,w1910rokuwZwiązkuAfrykiPołudniowej).Powstającysystem
rządzeniakoloniamiwAfryceprzezmieszkającychtamkolonistówbyłzróżnico-
wany.WKenii,południowejAfryce,Rodezjidoradustawodawczychnieweszli
Afrykanie,natomiastweszlioniwskładradZłotegoWybrzeżaiNigerii.Byłato
częstowypadkowasporówmiędzywizjąpopularyzowanąprzezpolitykówiurzęd-
nikówwLondynieastanowiskiemosadnikówwdanejkolonii.
27
