Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
WSTĘP
spotęgowanegonietolerancjąchrześcijaństwa
42
.WporównaniuzDłagodnym”
barbarzyństwemDScytów”,chrześcijańskiebarbarzyństwoDWelchów”jest,naprzy-
kładdlaWoltera,totalne.Mamytutajdwaantynomicznemodele:zjednejstrony
postępowąkoncepcjęcywilizacjigłoszonąprzezDmiędzynarodówkę”filozofów,zdru-
giejnatomiastparadygmatkonserwatywnej,wstecznejcywilizacjichrześcijańskiej.
DTenzaborczyizlaicyzowanylubmisjonarskieuropocentryzmprzekażenastępnym
pokoleniomwiaręwcywilizacyjnąkrucjatę,asymilującąlubwykluczającąbarba-
rzyńcę/dzikusa,wzależnościodtegoczytenodrzuci,czy-przeciwnie-zaakceptuje
swojąodmienność”
43
.PrzekreślenietradycjiprzezogolenienarozkazcaraRosjan
jestobjawemmniejszegobarbarzyństwaniżprzywiązaniedochrześcijańskichkorzeni
barbarzyńskichFrancuzów.Wtymosobliwymstopniowaniubarbarzyństwa(wróci
dotegopanideStae
¨l,porównującaNapoleonadoTamerlanaiCzyngis-chana)
Dnowibarbarzyńcy”okazująsiębardziejucywilizowaniniżDbarbarzyńcy”starej
Europy.PismaWolterastanowiąpodtymwzględemwyżynypolitycznejniedorzecz-
ności.Odbieraoncywilizacjizachodnioeuropejskiej-naprzykładwbiografiiPio-
traIAnecdotessurleczarPierreleGrandz1748roku-geniuszpostępu,przypisując
reformomcarakluczoweznaczeniedlarozwojurodzajuludzkiego,acaraPiotrauka-
zujewaureoliDmężaopatrznościowego”(l’hommeprovidentiel).DlaautoraTraktatu
otolerancjicarreformator(PiotrI,późniejKatarzynaII)wprowadzacywilizację
wswoimimperiumsam,otoczonyprymitywnymludem.Akttwórczynienależywtym
przypadkudoBoga,aledooświeconegodespoty.Historiastajesięidopełniazwoli
jednegoczłowieka-ludpozostajepasywnyiniedojrzały.Niczymartystarzeźbiarz,
cartworzywtymnieforemnymblokuskalnymposągowytwórreformatorskiej
wyobraźni.DZadziwiającepostępyKatarzynyIIiludurosyjskiegosąwystarczającym
dowodemnato,żePiotrWielkibudowałnatrwałymimocnymfundamencie”
44
.
KatarzynaIIjawisiętutajbardziejjakofilozof-architektniżkoronowanywładca.Za
cenępełnejwolnościintelektualnejWolterposuniesięnawetdozaakceptowania
politycznegozniewolenia:marzyłoDrepublicefilozofów”,którejgłównązasadą
byłobyDnajwyższeprzywództwointelektualne”cara.Byłgłębokoprzekonany,że
wszelkawładzapolitycznapowinnanależećdojednegomonarchyiżewszelkie
Dumowyspołeczne”międzyksięciemaludemmusząprędzejczypóźniejdoprowa-
dzićdoruinypotęgipaństwa.Nadmiarwolnościmożepopchnąćkrajwkierunku
anarchii;osłabionyizżartyodśrodkabratobójczymiwalkamistajesiętakikraj
łatwymłupemsilnychsąsiadów,którzy-zgodniezdoktrynąMachtstaatSamuelavon
Pufendorfa-podporządkujągosobieinarzucąmuswojeprawa.Ogromnesukcesy
izdobyczePiotraIorazKatarzynyIIuczą,żemożnastworzyćpotężnytwórim-
perialny,całkowiciezniewalająclud.ZdaniemWolteraRosjajestjedynąpotęgą,
któramożewpełnizrealizowaćtakąpolitykępodboju,zbawienną-jaksądził-dla
zachodnioeuropejskiejcywilizacjiiDludzkiegorodu”(legenrehumain).
42
Zob.P.Michel,Unmytheromantique-LesBarbares(1789-1848),Lyon1981,s.38.
43
Ibidem.
44
Zob.Voltaire,Oeuvreshistoriques,Paris1957,s.339.
