Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
23
PełnaekspansjacywilizacyjnarodakówWolteranadNewązaczynasięwokresie,
kiedyencyklopedyścizentuzjazmeminadziejąwitająnatronieKatarzynęII.
Myślicielenarzucającytonistylnasalonacheuropejskichzosłupieniem,grani-
czącymzfascynacją,odkrywająDziemięobiecaną”,owąDkrainęmlekiemimiodem
płynącą”,gdzieodtądbędąmogliwspokoju-jaksądzili-realizowaćideał,który
TomaszMorenazwałwyspą-Utopią.W1758rokuHelwecjusznauczał,żetylko
umysłmożezaprowadzićnajlepszyzmożliwychporządekprawny,acozatymidzie
uczynićludzi,najbardziejjaktylkojesttomożliwe,szczęśliwymi
37
.Sposobyosiąg-
nięciategonajwyższegodlafilozofówOświeceniaceluróżniłysięoczywiściewza-
leżnościodwyznawanejideologii,moralności,religiiczyopcjispołeczno-politycznej.
Niemniejjednakwszyscybylizahipnotyzowaniogromnymimożliwościami,jakie
dawałosamodzierżawie.Władzacarazdawałasięnieograniczonawpodejmowaniu
decyzjiiichrealizacji,zdolnadotego,abyzmienićDirracjonalny”bieghistorii.
PotęgatwórczaWoltera,DenisaDiderota,JeanaLeRondad’Alemberta,Melchiora
Grimmabyłaniczymwporównaniuzgestemabsolutnymautorytarnegowładcy.
CzyżwreformatorskimzapalePiotrowiWielkiemuniebyłodanemodelowanie
nawettwarzyswoichpoddanych!?!Wszechpotężnycar-jakBógStwórca-po-
wołujedożyciawszelkiestworzenie,rzeczyiludzi,miasta,przestrzeń,granice
imperium-słowemtworzyhistorię,kształtujeikontrolujewszystko.Tonieważne,że
odbywasiętojakbypozarozwojemorganicznym,bezudziałuogniwpośrednich,
społeczeństwaobywatelskiegoitp.Najważniejsze,żewładzajestcałkowita,totalna:
DnaszczęścieWaszaCesarskaMośćmożewszystko”-ekscytujesięDiderot
38
,
narzekając,żeweFrancjiniemożnajużzrobićniczego.Wedługgłównegoanimatora
Encyklopediicar,dziękiopóźnieniucywilizacyjnemu,możeszybciejilepiejniżjakikol-
wiekinnywładcaeuropejskiunowocześnićswójkraj
39
.Rosjajestpostrzeganatutaj
jakokrainadziewicza,porównywalnazParagwajemjezuitów;intelektualiścifran-
cuscyprzedstawiająjączęstojakobiałą,niezapisanąkartę(tabularasa).Ukazanie
prawdziwejhistoriiScytów
40
jestdlanichmożliwetylkowodniesieniudozgniłej
iskorumpowanejcywilizacjiZachodu.Dialektycznepostrzeganierealiówspołeczno-
-politycznychprzezfilozofównadawałoformęichhistoriografii:odkryciebarba-
rzyństwawewłasnymkrajurządzonymprzezdespotę
41
-barbarzyństwadodatkowo
37
Natematrozumuiszczęściazob.rozdziałXII:Bonheuretraison,w:R.Mauzi,L’ide
´edu
bonheurauXVIIIesie
`cle,Paris1960,s.514-579.
38
D.Diderot,Me
´moirespourCatherineII,Paris1966,s.11.
39
Wartowtymmiejscujednakdodać,żeDiderotniedokońcapopierałwszystkie
inicjatywyKatarzynyII.Torzekomoonpierwszywypowiedziałsłynnąsentencję:DRosjanie
zgnili,zanimdojrzeli”.
40
WolterwkorespondencjizKatarzynąIInazywaRosjanScytami,aFrancuzów,zger-
mańska,lesWelches.
41
Bulwersującadlamyślicielioświeceniowychbyłatzw.sprawaCalasa,skazanegona
śmierćprzezłamanienakole.Później,dziękizaangażowaniuWoltera,zostałonpośmiertnie
zrehabilitowany.
