Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
RozdziałI:Założeniateoretyczneł
intencje:1)dostarczenieprawdziwej,niezafałszowanejcelowo,jaktoczynili
zaborcy
,wiedzyoprzeszłościnarodowej;2)podtrzymanienaduchurodaków
poprzezakcentowanieznaczących,chwalebnychwydarzeńzprzeszłościoraz
sylwetekpolskichpatriotówipokazywanie,iżjużnierazPolskapodnosiłasię
zDupadków”iokresówsłabości;3)ukazaniezgodnychzpolskąracjąstanu
(anierosyjskimiczyniemieckimioczekiwaniami)wzorówpostawpatriotycz-
nychiobywatelskich;4)wyjaśnienieprzyczynupadkuPolski;5)symboliczne
rozliczenieprzeszłościprzeznapiętnowaniezdrajcówiwytknięcieniewłaści-
wychspołeczniezachowań;6)przedstawienierodakomargumentówwzaini-
cjowanymprzezzaborcówkonflikciekulturowym(wktórymchodziłoowyka-
zaniewyższościkulturniemieckiejirosyjskiejnadkulturąpolską).Oczywiście,
akcentowanietychcelówistopieńDsterowania”przeznienarracjąwyglądał
różniewposzczególnychpozycjachizależałprzedewszystkimodzaangażo-
waniapatriotycznegoipolitycznegoautora,jegoosobistychdoświadczeńczy
przygotowaniaprofesjonalnego.Nieulegajednakwątpliwości,iżczasyniewoli
narodowejniejakoDnaturalnie”sprzyjaływiększejideologizacjitakichprac,
niżmatomiejscewprzypadkupraktykowaniahistoriiwwarunkachwłasnego
niepodległegopaństwanarodowego47.
Narracjete,pisanenajczęściejwprzystępnymjęzyku(Dżargon”naukowy
niebyłtamobecny),wpowszechnieprzyjętejiobowiązującejwomawianym
okresiekonwencjiopowiadania
48
,wktórychlosynarodówispołeczeństw
47
Owpływachideologii(wtymwypadkunadziełoliterackie),atakżeotrudnościach
wpoprawnejrekonstrukcjitzw.wymowyideologicznejzob.H.Markiewicz:Wymiary
dziełaliterackiego.Kraków1996,rozdz.X:Dziełoliterackieaideologia,s.200—214.
Wkontekścieprowadzonychturozważańwartepodkreśleniasąnastępującespostrzeżenia
autora:DPrzeważnie[ł]ideologiajestjakbyrozpuszczonawposzczególnychwytworach
znakowych—wtekstachfilozoficznych,religijnych,naukowych,prawnych,artystycznych
itd.mająoneswójaspektideologiczny
,niesąjednakredukowalnedoideologii,aczasem
tylkowniewielkiejmierzesąnacechowaneideologicznie.Tenstanrzeczymożenajtrafniej
dajesięprzedstawićprzypomocymetafory:tekstyowesąjakgdybyroztworamioróżnym
stopniunasyceniaideologicznego.Zmieniasięondlaliteraturyjakocałościwróżnychjej
epokach,zmiennyjestwróżnychjejgatunkachioczywiściewposzczególnychdziełach.
[ł]Zdrugiejstronytrzebapamiętać,żewliteraturzenietylkoprzejawiasięideologia,
ależejestonawznacznejczęściznakowoutrwalonąekspresjąmentalnościspołecznej,
tj.owychnieskonceptualizowanychodczuć,nastawieńipreferencji,zktórychideolo-
giapoczęściwyrastaiktórestanowiąjejotoczkęwświadomościspołecznej”.Ibidem,
s.202—203.
48
WXIX-wiecznympodręcznikuretorykiwczęścidotyczącejcechstylupisarstwahisto-
rycznegoczytamy:DOpowiadaniewydarzeń,odmianiprzypadkówwszczególnymzaszłych
wnarodzie,lubPaństwach,związkiempolitycznym,woynąitympodobnemiokolicznościami
połączonych;opowiadanie,wjakimczasie,przezkogo,iakinaiakikonieccożkolwiekna-
rody
,inaczeleichrząducywilnegoipolitycznegoosadzoneośobyzatrudniało,wścisléyszém
rozumowaniunazywaiąchistoryą”.P.Chrzanowski:Wybórróżnychgatunkówmowywolney
zstosownemiuwagami.Cz.1.Warszawa1816,s.209—210[podkr.—D.M.-P.].Tamteż
(s.201—202)wyraźniezaznaczonoróżnicemiędzydziełamidydaktycznymiahistorycznymi
