Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
DialogInnychalboinnemonologi
cisknasubiektywneukonstytuowanieprawdyskłaniadoprzypuszczenia,żetonie
Natura,alesubiektywnośćczywolaczyniprawdyprawdami.Anulujetoważność
owejporękizestronyrzeczy,którychporządekmiałbyćwcześniejszyniżjaka-
kolwiekpercepcjaczykonwencja”(por.Allen1994,s.53)
17.
Krytycynieklasycznychkoncepcjiprawdy,bliscytradycjiklasycznej,właśnie
wowymsprowadzaniuprawdydosubiektywnościwidzielinajwiększeniebezpie-
czeństwo.Ichzdaniem,utożsamianieprawdyczytozużytecznością,czypopular-
nością,zpewnościączyniesprzecznością,musisięskończyćfaktyczną„detroni-
zacjąprawdy”,awięcsytuacją,wktórejmiejsceprawdyzajmujesubiektywne
przeżycieróżneodniejsamej,ajednakwsposóbnieuprawnionyzaniąbrane
18.
Takpojmowana„detronizacjaprawdy”,będącwistocie,zdaniemkrytyków,„za-
fałszowaniem”jejidei,wiedziewprostwstronęidealizmu,który„światadostęp-
negopoznaniunieuważazaprawdziwąrzeczywistość,leczdegradujegodoroli
jakiejśkonstrukcjimyślowej,awięcpewnegorodzajufikcji,tymsiętylkood
fikcjipoetyckiejróżniącej,żejestonazbudowanawedlepewnychzawartych
wkryteriachprawideł,którymisięostateczniekierujemyprzywydawaniusądów”
(por.Ajdukiewicz1949,s.30–36).Możliwymnastępstwemowegoidealizmu,
biorącegoprawdęzawłasnośćmyśli,anierzeczymyślanej,rzeczdostworzenia,
aniedoodkrycia,jestrelatywizmorazsceptycyzm,awięcstanowiskaprowadzą-
ceostateczniedo„niewiarywprawdę”(por.Siemianowski1986,s.12).
Zarzutrelatywizmu,jakizpunktuwidzeniaklasycznejkoncepcjiprawdy
możnapostawićtwórcomnieklasycznychujęć,zperspektywyichwłasnych
poglądówwydajesięniemiećpodstaw.Wistociebowiemsąoniprzekonani,że
prawdawsensieabsolutnymnieistnieje,ajedynie,jakwyrażałtoW.James,
„przytrafiasięidei”,takżecoś,codotądbyłobranezaprawdę,wprzyszłości
możeokazaćsięfałszywe
19.Zarzutsceptycyzmunatomiastwartjestbliższego
17PodobnieinterpretujenieklasycznekoncepcjeprawdyR.Rorty,pisząc,iżwedługnich
„prawdziwy”totyle,cozasługujący–zuwaginasubiektywnieokreślonekryteria–naaprobatę
(por.Rorty1999,s.37–39).
18J.M.Bocheńskipisałwtymkontekściem.in.:„Mówisię,żeprawdatoprzydatność(...).
Trzebajednakuwzględnićtutajdwierzeczy.Popierwsze,żewtakichprzypadkachwłaściwienie
wiemy,czydanetwierdzeniasąprawdziweczyfałszywe;sąprzecieżjedynieprzydatne.Aledla-
czegomielibyśmywłaśnietęprzydatnośćnazywać«prawdą»(...)trudnopojąć”(por.Bocheński
1986,s.31).ZkoleiK.R.Popper,ustosunkowującsiękrytyczniedokoncepcjiprawdyupatrują-
cychwpoczuciuoczywistościkryteriumprawdy,pisał:„Jednymznajwiększychbłędówfilozofii
jestwysuwanieoczywistościjakoargumentunarzeczprawdziwościzdania.Takwłaśniepostępują
jednakprawiewszystkiefilozofieidealistyczne,coświadczy,żesąoneczęstosystemamibronią-
cymijakichśdogmatów”(por.Popper1993,s.304).
19W.Jamespisałwprost:„Prawda«absolutna»,coznaczyto,czegopóźniejszedoświadczenie
nigdyjużniezmieni,jestowymidealnymogniskiemperspektywy,wktórymwszystkieprawdy
doraźne,wyobrażamysobie,kiedyśsięzbiegną.Tonajzupełniejtosamo,codoskonalemądry
człowieklubabsolutniekompletnedoświadczenie(...).Pókicomusimyżyćdzisiajiradzićsobie
takąprawdą,jakądziśpotrafimyznaleźć,imusimybyćgotowipoczytaćjąjutrozafałsz.Ptoleme-
uszowaastronomia,przestrzeńeuklidesowa,logikaarystotelesowska,metafizykascholastyczna
byłypożyteczneprzezstulecia,leczludzkiedoświadczenierozsadziłooweramyidziśwszystkiete
rzeczyuważamyjedyniezawzględnieprawdziweczyprawdziwewtamtychgranicachdoświad-
czenia.«Absoutnie»sąonefałszem”(por.James1998,s.175–176).
