Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Oprawdziefilozofiiwyrazówkilka
23
„Prawdażyjewistocieprzeważnienakredyt,wpewnymsystemiekredytowym.
Naszemyśliiprzekonania«sąwobiegu»dopóty,dopókinicichniekwestionu-
je,podobniejakibanknotymająobieg,dopókiniktnieodmawiaichprzyjęcia”
(por.James1998,s.165–166).Tym„czymś”lub„kimś”,co„podajewwąt-
pliwość”i„odmawiaprzyjęcia”,jestnietylerozumiananawzórklasycznyrze-
czywistość,ilezbiórmożliwychdoświadczeń.„Prawdaideiniejestjejwłasno-
ściąstałą,tkwiącąwniej.Prawdaprzydarzasięidei.Stajesięonaprawdziwa,
zdarzeniaczyniąjąprawdziwą.Jejprawdziwośćwrzeczywistościjestzdarze-
niem,jestprocesem:mianowicieprocesemjejsprawdzaniasię,jejs-praw-
dzaniem.Jejzasadnośćtojestprocesu-zasadnienia”(por.James1998,s.161).
„Uzasadnienia”rozumianegoniejakoodniesieniemyślidojakiejśpozaludzkiej
realnościzawierającejwsobieokreśloną,niezmiennąnaturę,alejakoproces
odnoszeniaichdofaktycznego„działania”.„Jestemzupełniepewny”–pisał–
„żegdywodniesieniudojakiegośstwierdzeniastosujemysłowo«prawda»,to
bezodwołaniasiędopojęciadziałaniategostwierdzenia,wogóleniepotrafimy
powiedzieć,cotakużyteznaczy”(por.James,w:Allen1994,s.78).Powiedzieć
więc,żedanamyśljestprawdziwa,totylecopowiedzieć,iż„wcześniejczy
późniejpodkierunkiemtejmyślipogrążymysięznowuwkonkretnychdo-
świadczeniachinawiążemyznimikorzystnystosunek(...).Możeciewówczas
oniejpowiedziećjużto,że«jestużyteczna,bojestprawdziwa»,jużto,że«jest
prawdziwa,bojestużyteczna».Obydwatewyrażeniaznacządokładnietosamo,
amianowicie,żeotojestidea,którasięspełniaimożebyćzweryfikowana.
Prawdajestnazwąjakiejkolwiekidei,którauruchamiaprocesweryfikacji,uży-
tecznośćzaśjestnazwąfunkcjispełnionejprzezniąwdoświadczeniu.Idee
prawdziwenigdyniezostałybyjakotakiewyodrębnione,nigdyniezostałyby
objętenazwąrodzajową,aprzynajmniejnienazwąkonotującąwartościowość,
gdybyniebyłyodsamegopoczątkuwtensposóbużyteczne”(por.James1998,
s.163–164).Przyczym,coważneicopodkreślałW.James,użytecznościtych
ideiczłowiekniemusizakażdymrazemweryfikowaćsam,leczmoże,anawet
powinien,zdaćsięwtymwzględzienadoświadczenieinnych.„Typrzyjmujesz
mojąweryfikacjęwjednejsprawie,jatwojąwinnej.Spekulujemyjedennapraw-
dędrugiego.Tyleżeowagotówka,dziękiktórejmożliwajestcałareszta,tosą
przekonaniaprzezkogośkonkretniezweryfikowane”(por.James1998,s.166).
Wydajesię,żeideauzasadnieniasięprawdywsensie,jakinadałtemupojęciu
W.James,pozostajewspólnadlawszystkichnieklasycznychkoncepcjiprawdy.
Wszystkieonebowiem,bezwzględunato,jakrozumianejestwnichostateczne
kryteriumprawdy,uzależniająprawdziwośćgłoszonychprzezczłowiekasądów
odnastępstw,jakiewpraktycepociągazasobąichprzyjęcie.Odtego,czysądy
owezyskająaprobatęwiększościludzi–jakchcązwolennicykoncepcjiprawdy
opartejnazgodziepowszechnej,czybędąpostrzeganejakoniesprzecznezdotąd
istniejącymsystememsądówiprzekonań–jakgłosząrzecznicykoherencyjnej
koncepcji,wreszcie,czybędąsięjawićwdoświadczeniuwewnętrznymjako„ja-
sne”,„wyraźne”i„niewątpliwe”.Fakt,żewskazanenastępstwasązakażdym
razemdanesubiektywnie,każeprzypuszczać,iżfaktycznymźródłemprawdy
wujęciachnieklasycznychpozostajedoświadczającyidziałającyczłowiek.„Na-
