Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
DialogInnychalboinnemonologi
będziemusiałjeuznać”(por.Ajdukiewicz1949,s.28)
13.Wkońcuznajdąsię
itacy,którzyprawdziwośćdanegotwierdzeniauzależniaćbędąodjegoprak-
tycznejużytecznościsprowadzającejsiędotego,iż–jakchciałW.James–
możnago„przyswoić,wzmocnić,spotęgowaćisprawdzić.«Prawda»,mówiąc
najkrócej,tojedyniepożytekwcielonywnaszemyślenie,takjak«słuszność»to
jedyniepożytekwcielonywnaszepostępowanie.Pożytekwewszelkiejniemal
postaci;ipożyteknadłuższąmetę,jakipożytektyleoile,rzeczjasna;cobo-
wiempomagaradzićsobiezcałymdoświadczeniem,któremamynawidoku,to
niemusirówniezadowalającopasowaćdowszystkichdoświadczeńpóźniej-
szych.Doświadczenie,jakwiemy,umierozsadzaćramyisprawiać,abyśmy
korygowalinaszeobecneformuły”(por.James1998,s.175).
Spośródwymienionychpowyżejnieklasycznychodpowiedzinapytanie
oprawdę,odpowiedźW.Jamesawydajesięnajbliższaklasycznymformułom.
SamW.Jamesoficjalnienigdyniepodałwwątpliwośćtradycjigłoszącej,iż
źródłemprawdyjestnatura
14iżezasługujeonanamianowartościnajwyższej15.
Jednak–utożsamiającprawdziwośćdanychideizsubiektywnymprzeświadcze-
niem,iżpozwalająonelepiej„panowaćnadrzeczywistościąilepiejzniąsobie
radzić”
16–wistocieodchodziłdalekoodswychklasycznychkorzeni.Jakpisał:
13Dozwolennikówtejkoncepcjiprawdynależałm.in.Kartezjusz,któryprzez„oczywistość”da-
negotwierdzenia,stanowiącągwarancjęjegoprawdziwości,rozumiał„jasne”i„wyraźne”przedsta-
wieniesobiestanurzeczy,któregoonodotyczy(por.Descartes1988).Wartojednakwtymmiejscu
dodać,iżniewszyscyzwolennicyowejkoncepcjipodzielaliKartezjańskąwykładnięoczywistości
iwzwiązkuztymmaonawieleróżnychwariantów.
14SamrozpoczynałswójsłynnyesejTheMeaningofTruthodsłów:„Mojakoncepcjaprawdyjest
realistycznaipozostajewzgodziezepistemologicznymdualizmemzdrowegorozsądku”,awinnym
miejscudodawał:„Prawdajestwistocierelacjąmiędzydwiemarzeczami:zjednejstronyideą,
azdrugiejrzeczywistością,któraistniejenazewnątrzidei”(por.James,w:Ayer1997,s.106).Choć
wielokrotniepowtarzał,żeprawdajedynieprzydarzasięidei,żeniejestjejwłasnościąstałą,tojednak
stanowczowystępowałprzeciwkopróbomrozluźnieniawięzówpomiędzyuniwersummowyifaktów.
Pisałm.in.:„Wszelkieludzkiemyśleniestajesiędyskursywne;wymieniamymyśli;pożyczamywery-
fikacjeinnymiodinnych,przekazujemyjesobienawzajemzasprawąinterakcjispołecznych.Wten
sposóbwszelkaprawdazostajeskonkretyzowanawerbalnie,zmagazynowanaistajesiędostępnadla
każdego.Dlategomusimymówićspójnie,taksamojakmusimyspójniemyśleć:zarównobowiem
wmowie,jakwmyśliposługujemysięrodzajami.Nazwysąarbitralne,leczskorotylkonadamyim
rozumienie,musimysiętegotrzymać.NiewolnodziśnazywaćAbla«Kainem»czyteżKaina
«Ablem».Jeślitakuczynimy,rozprzęgamytrybyłączącecałąKsięgęRodzaju,jakiwszystkiejej
więzyzcałymuniwersummowyifaktuażpochwilęobecną.Odcinamysięodwszelkiejprawdy,
jakązawieraćmożecałytensystemmowyifaktu”(por.James1998,s.169–170).
15WjednymzlistówW.Jamesopowiadałsięm.in.„postroniewiecznychsiłprawdy,które
działajązawszewsposóbindywidualnyizrazunieskuteczny,wydająsięskazanenaniepowodze-
nie,bypotem,podługimczasieuśpienia,gdywybijeichgodzina,wypłynąćnapowierzchnię”.
Zkoleiwinnymmiejscuwprostwyznawał,iżpopiera„długąkampanięoprawdęinależy[ją]
kontynuowaćwewszystkichkrajachświataiażpokresczasu”(por.James,w:Allen1994,s.84).
16„Każdaidea”–pisał–„którapomaganamradzićsobiejużtopraktycznie,jużtointelektual-
niezpewnąrealnościąbądźczymśjejprzynależnym,któranieudaremnianaszegopostępu,która
faktyczniepasujeiprzystosowujenaszeżyciedocałegoukładutejrealności,zgadzasiędostatecz-
nie,byspełnić[wymógzgodnościzrealnością].Jestprawdąotejrealności”(por.James1998,
s.169).
