Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Religiawżyciuspołecznym
3.Zależnościmiędzyreligiąisystemempolitycznym
Religiajestjednymzczynnikówkształtującychcharakterinstytucjispołecznych
wichaspekciepolitycznym,wpływanasposóbichpowstawania,funkcjonowa-
niaorazichwzajemnerelacje,któreskładająsięnacałościowąiwyodrębnioną
strukturę,jakąjestsystempolityczny.Spośródlicznychkonfiguracjizależności
98
międzytymidwomasystemamimożnawyróżnićdwienajbardziejpowszechne:
pierwszą,gdyorganizacjareligijna(Kościół)lubniektórzyjejprzedstawiciele(du-
chowieństwo)biorączynnyudziałwsprawowaniuwładzyistanowieniuprawa
albogdyniewywodzącysiębezpośredniozduchowieństwarządzącykierująsięprzy
podejmowaniudecyzjinormamireligijnymi(wpływbezpośredni),orazdrugą-re-
ligiajakoskładnikkultury,wtymtakżepolitycznej,jakoistotnykomponenttoż-
samościpaństwatworzysubstratsystemupolitycznego(wpływpośredni).
PierwszyprzypadekodnosisiędoustrojunazwanegoprzezJózefaFlawiusza
teokracją,którawswojejidealnejformiecharakteryzujesięrządamiduchowieństwa,
religijno-prawnąreglamentacjąwszystkichsferżycia,ograniczeniemlubzabro-
nieniemwyznawaniainnychreligiipozaoficjalną,prześladowaniemzpowodów
wyznaniowychorazprzemożnymwpływemorganizacjireligijnejnaedukację,kul-
turęiobyczajowość.JewgienijN.Sałygin,przyjmujączakluczowekryterium
99
stosunkimiędzyreligiąipaństwem,zaproponowałtrójczłonowątypologizację
reżimówteokratycznych:teokratycznesojuszerodowo-plemienne,korporacjeteo-
polityczneorazpaństwateokratyczne.ZkoleiJeanT.Toszczenko,kierującsię
100
„stopniemobecnościreligiiwsferzepolitycznej”,wyróżniłatypabsolutny(jed-
nośćwładzypolitycznejireligijnej;casusstarożytnegoEgiptu),mieszany(stopień
zależnościmiędzyKościołemipaństwemjestzmienny;casusGrecji,Irlandii,
WielkiejBrytanii)orazideokratyczny(przyznaniereligiifunkcjigłównejideiorga-
98
J.Bratkiewicz,Zapętleniamodernizacji,InstytutStudiówPolitycznychPAN,Warszawa2007,
s.20-22.
99
Teokracjamożeprzybieraćtakżeinneformy.JeanT.Toszczenkozaliczadonichklerykalizm
(wpływreligiiiKościołanapaństwoispołeczeństwo),mesjanizm(przekonaniedanegonarodu
oswojejwyjątkowości,cowzmacniatendencjeteokratyczne),symfonię(sojuszwładzyiKościoła,
którewespółpodejmujądecyzje)orazteokracjęjakoprzekonanieomożliwościustanowienianazie-
miKrólestwaBożego.Ж.Т.Тощенко,Теократия,клерикализм,светскость,w:М.П.Мчедлов
(red.),Вера.Этнос.Нация.Религиозныйкомпонентэтническогосознания,Культурная
революция,Москва2007,s.85-94.
100
Sojuszerodowo-plemiennewyróżniabrakzróżnicowania„świeckie-religijne”,rządywodza
(charyzmatycznego),kapłanówisędziów,kierującychsięmoralno-religjno-prawnyminormamioraz
postrzeganiewładającychjakonarzędziwrękubogów.Pojawieniesięteopolitycznychkorporacji
(społeczności)-swoistychwyspreligijnychwświeckiejrzeczywistości-jestrezultatemwy-
odrębnieniasięautonomicznejwładzyświeckiej.Korporacjeorganizująsięzgodnieznakazamiwy-
znawanejwiary,aichfunkcjonowaniezależyodprzychylnościaparatuwładzy.Państwateokra-
tycznezarządzanesązgodniezdoktrynąreligijną.Е.Н.Салыгин,Теократическоегосударство,
Московскийобщественныйнаучныйфонд,Москва1999,s.18-19.
