Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zrozumiećczas-czaswujęciuflozofcznym
43
niemożliwedozastąpienia
9
,asameteorieczasu-wyjątkowotrudnedointerpretacji,
zrozumienia,anawetomówienia.Niektórzy,jaknp.EdmundHusserl,dostrzegali
towyraźnieipostulowalikoniecznośćposługiwaniasięmetaforycznościąprzy
opisywaniuczasu10.
Wśródnajczęstszychkwestiifilozoficznych,któreskładająsięnakatalogpod-
stawowychpytańtemporalnych,pojawiająsięteżdotycząceźródełistruktury
czasu.Nauwagęzasługujepytanieosposóbodczuwaniaczasuprzezjednostkę,
czylipoczucieprzemijania.Relacjemiędzyczasem,przestrzenią,materiąiruchem,
międzyprzeszłością,teraźniejszościąiprzyszłością,stanowiąkolejneobszaryza-
interesowaniafilozofów.Częstoszukanoodpowiedzinapytania,czyistniejejeden
czas,czyteżjestichwiele,lubteż,wjakimkierunkupłynieiczymożnatenkierunek
odwrócić
11
.Kolejnekwestiedotyczyłyroliczasuwżyciuczłowieka,m.in.znaczenia
determinującejwłaściwościczasudlaludzkichdziałańczywpływuposzczególnych
wektorówczasu-przeszłości,teraźniejszościiprzyszłościnażycie.
Pomimotrudnouchwytnejnaturyczasuprowadzonojednakszerokąrefleksję
najegotemat,dostarczającmniejlubbardziejzadowalającychodpowiedzi.Celem
niniejszegopodrozdziałuniejestprzedstawianiewszystkichwątkówdyskusji,ani
tymbardziejszczegółoweichomówienie.Przedstawionytuwybórkilkunastu
koncepcjijestwdużymstopniusubiektywny,opartynaocenieważnościkażdej
znich.Chodziouchwyceniepodstawowychpodejśćiwyobrażeńfilozoficznych
dotyczącychzagadnieńtemporalnych,któreprzeszłydohistoriifilozofiiiwpłynęłyna
późniejszemyślenieintelektualne,aletakżespołeczneuwikłanieczasoweczłowieka.
b)Starożytnekoncepcjeczasu
Zdoskonałymznawstwemtematumyślicielestarożytnipodjęlizadaniestworzenia
pierwszegospojrzenianakwestięczasu.Starożytnagreckafilozofia,sztuka
12
,wyko-
rzystującbogactwoprzedfilozoficznychspojrzeńnaczas
13
,uczyniłagoprzedmiotem
swejrefleksji,doceniłaznaczenieczasuwżyciuczłowieka.Napoluanaliztempo-
ralnychautoraminajwiększychosiągnięć,którezostałydocenioneprzezfilozofów
wnastępnychepokach,byli:ArchytaszTarentu
14
,DemokrytzAbdery,ZenonzElei,
ZenonzKitionu,HeraklitzEfezu,Platon,Arystoteles,Chryzyp,SekstusEmpiryk,
9A.Bobko,Wprowadzenie.Odwiecznepytaniaoczas,[w:]A.Bobko,M.Kozak(red.),Czas,przemi-
janie,wieczność,Kraków2008,s.5.
10J.Chłopecki,Czas,świadomość,historia,Warszawa1989,s.20.
11Zob.I.Szumilewicz,Okierunkuupływuczasu,Warszawa1964.
12Greckatragediamiałasięnarodzićwtedy,gdyideaiświadomośćczasustałysięspołecznieważne.
Zob.J.deRomilly,TimeinGreekTragedy,NewYork1968,s.5.Zob.także:H.Meyerhoń,TimeinLiterature,
Berkeley-LosAngeles1955.
13
Zob.J.T.Fraser,OfTime,Passion,andKnowledge-RefectionsontheStrategyofExistence,New
York1975.
14NaprzełomieViIVw.p.n.e.Archytasmiałprowadzićpierwszerozważanianadistotączasu.Zob.
W
.Rolbiecki,Międzynarodowebadanianadczasem,nZagadnieniaNaukoznawstwa”1968,nr4,s.57.
