Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
PODSTAWYTEMPORALNEANALIZY
RZECZYWISTOŚCISPOŁECZNEJ
1.Zrozumiećczas-czaswujęciulozoficznym
a)Problemyzezrozumieniemczasu
Czymjestczas?
1
Wilużpublikacjachwystępujetopodstawowepytaniefilozoficzne!
Pytanie,naktóreniemajednoznacznejodpowiedzi,azarazemuniwersalne,na
którewszelkarefleksjaludzka,aletakżekażdyindywidualnyczłowiekmawłasną
odpowiedź
2
.Czasowośćbowiem,będącapodstawowącechąrzeczywistości,ujawniła
sięuczłowiekajakoodczuwanieczasu,właściwejedynierodzajowiludzkiemu
3
.
Wieloznacznośćrozumieniaczasuwynikazfaktujegopowszechnościorazzain-
teresowanianim.Najprawdopodobniejpytanietobyłozczłowiekiemodchwili,
gdyuświadomiłsobiewłasnązmienność,przemijanieiskończoność.Odpowiedzi
sformułowanowiele,niektóreprzetrwałydodziś,najczęściejtenajbardziejory-
ginalne.Ludziepierwotniraczejniebyliwstaniepodejmowaćzaplanowanejani
tymbardziejuporządkowanejrefleksjinatematczasu,choćzdrugiejstrony,nie-
którespołecznościpierwotnezdużąprecyzją,jaknaówczesnewarunki,potrafiły
praktyczniesobieznimradzić,czylizcorazwiększądokładnościągomierzyć.
1Częstorezygnujesięzpróbyodpowiedzinatopytanie,przyjmując,żejestononierozstrzygalneczy
teżpozorne.Zakładasię,żejesttopojęciepierwotne,awięcniedefiniowalne,przynajmniejwścisłymsensie.
Ponadtopodnosisię,żejesttopojęcieuwikłaneznaczeniowowkontekstinnychpojęćmającychcharakter
czasowy,azatempróbaodpowiedzinatopytanienieuchronnieprowadzidowystąpienianbłędnegokoła”
.
Ogólnietematykatemporalnacharakteryzujesięwielościąujęćorazkontrowersyjnościąstanowiskteore-
tycznych.Zob.S.Snihur,Czasiprzemijanie.Studiumflozofczne,Warszawa1990,s.15i18.
2
Wyjątkowośćproblematykiczasupoleganatym,że:nKażdyczłowiek,którywzniósłsięponadpoziom
codziennejwegetacji,jestmniejlubbardziejopętanylozofiączasu.Świadomośćprzemijanianiedlatego
jeststraszna,żedajeświadectwoniepowtarzalnościtego,cominęło,leczdlatego,żemówiozbliżaniusię
dośmierci.(ł)Niepowtarzalnośćmożebyćwyzwoleniem,konieczawszejestzagrożeniem.Tedwiesiły
napędemludzkiegomyśleniaoczasie”-zob.M.Heller,Wieczność.Czas.Kosmos,Kraków1995,s.73.
3
G.J.Whitrow,Czaswdziejach.Poglądynaczasodprehistoriipodzieńdzisiejszy,przekład:B.Orłowski,
Warszawa1988,s.24.