Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CenzurairecepcjaliteraturypolskiejwNRD
Kontrolaliteraturyobcojęzycznejniosłazesobątętrudność,żepominię-
tybyłnajważniejszyetapaktywnościcenzury,mianowiciepracaredaktora
zautoremnadtekstem,podokiemurzęducenzorskiego.Doopisanejjuż
powyżejprocedurywydawniczejdochodziłaopiniapoprzedzającaprzekład
tekstu.Opinietepisaliznawcyprzedmiotuitłumacze.Azatempostępowa-
nieprzebiegałonastępująco:typowanietekstudoprzekładu,recenzjespo-
rządzoneprzedtłumaczeniem,recenzjawydawniczaizewnętrznaksiążki
jużprzełożonejnajęzykniemiecki,wniosekdourzęducenzury,przyznanie
zezwolenianadruk.Wartosięzastanowićnadtym,gdziewłaściwiezaczy-
nasięprocescenzuryliterackiejtekstuobcojęzycznego,awkonsekwencji
procestworzeniakanonudanejliteraturyobcejwNRD.Wprzypadkulitera-
turypolskiejcenzurazaczynałasięwzasadzieodgwarantowanejwporozu-
mieniachkulturalnychmiędzyobupaństwamiwymianyważnychosiągnięć
literackich.Wewczesnymokresie,napodstawieporozumieńkulturalnych,
sporządzanolistyzaleceń,czylitytułówpolecanychdowydania.Wpóźniej-
szymokresielistyzaleceńzostaływpraktycezastąpioneprzezwymianę
informacjimiędzywydawnictwami:specjalizującysięwliteraturzepolskiej
lektorzywydawnictwinteresowalisiętytułamiwydawanymiwPRL.Oczy-
wiściepoduwagębranowyłącznieksiążkiukazującesięwoficjalnymobie-
gupaństwowym;publikacjezliteraturyemigracyjnejzzasadyniewchodzi-
ływgrę.
Zarównodlawydawnictw,jakiurzęducenzorskiegonajważniejszym
wyznacznikiembyłypartyjnewytycznewdziedziniepolitykikulturalnej.
SzczególneznaczeniemiałyreferatySekretarzaGeneralnegoNiemieckiej
SocjalistycznejPartiiJedności,wygłaszanenazjazdachpartii,plenach
ikonferencjach.Zmianykierunkuwpolitycekulturalnej-będącenajczęś-
ciejodbiciemwalkfrakcjipartyjnychnanajwyższymszczeblu-zwielką
wrażliwościąodbieranebyłyprzezproducentówliteratury.Piszącopinie
wydawnicze,recenzenciznajdowalisięmiędzyprzysłowiowymmłotem
akowadłem:zjednejstronyzależałoimnaprzejściutekstuprzezcenzurę,
zdrugiej-niechcielinarażaćsięnakłopoty.Autorzyrecenzjiprzeważnie
byliekspertamiwdanejdziedzinie;wielkimbłędembyłobysądzić,żeopinie
zawszeodzwierciedlałyichrzeczywistepoglądy-intencjarecenzjimiała
decydującywpływnaargumentację.Wstrategiachrecenzowaniawyróżnić
możnakilkazabiegówokreślanychczęstomianemnfryzowaniatekstu”:sze-
rokorozumianetreścipolitycznebyłyinaczejinterpretowanelubignorowa-
ne,osłabianoichznaczeniebądźteżeksponowanopożądanecechyutworu.
Wraziewątpliwościpowoływanododatkowychrzeczoznawców.
Jednymznajbardziejspektaktakularnychprzykładówpowiązańmiędzy
instytucjamibezpośredniozwiązanymizprocesemcenzuryoraznzewnętrz-
nymkręgiemcenzury”-wtymprzypadkusłużbąbezpieczeństwaiorgani-
zacjamikombatanckimi-byłoodrzucenieprzygotowanegoprzezwydaw-
31
