Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp11
równieżnazwy„obóztortur”bądź„największahitlerowskakatownianapółnoc-
nymMazowszu”
14
.
ObózzostałzorganizowanywznajdującymsięwpobliżuwsiPomiechówek
ForcieIII,będącymjednymzkilkunastuzewnętrznychfortówtwierdzymodliń-
skiej.Wszystkiezostaływybudowanewlatach1878–1880izmodernizowane
przedIwojnąświatową.FortwPomiechówkuzajmowałobszarok.5ha.Składał
sięzsiedemnastokomorowych,jednokondygnacyjnychkoszarzcegły,obetono-
wychposadzkach,pokrytychziemią.Bramafortuwmurowanabyławgrubymur
owysokości5miprowadziłanaszerokidziedziniec.Fortsłużyłprzedwojnąjako
składamunicji
15
.Wczasiewojnyobronnej1939r.fortwPomiechówkustanowił
jedenzodcinkówobronyitoczyłysięoniegozaciekłewalki.Kapitulacjanastąpiła
29września,razemzcałątwierdząmodlińską.Odmarca1941r.FortIIIstałsię
więzieniem.Wpierwszymokresieprzebywalituwysiedlanipolscyrolnicyzoko-
licSochocina,PłońskaiNasielskaorazduchowieństwozkościołamariawickiego
zFelicjanowa.Doczerwca1941r.częśćwięźniówwypuszczono,pozostałychskie-
rowanonarobotydoNiemiec,wforcienatomiastzaczętoosadzaćŻydówzpobli-
skichmiasteczek,którzynieposiadalidokumentówmeldunkowych.
PousunięciuzobozuŻydówNiemcyprzeprowadzilinatereniefortuprace
budowlane,przystosowującgonawięzienie.Tęfunkcjępełniłpraktyczniedokońca
wojny.Przetrzymywanotuuczestnikówruchuoporu,okolicznychrolnikówoskar-
żanychowspółpracęzpartyzantami,zbiegłychzgettŻydóworazwkońcowym
okresieradzieckichjeńcówwojennychiniemieckichdezerterów
16
.
Nadzórnaddziałalnościąobozu-więzieniasprawowalifunkcjonariuszegestapo:
komisarzSchaperzNowegoDworuMazowieckiegoorazSS-Sturmbannführer
SchultzzCiechanowa.Naczelewięzieniastałkomendant,alenieudałosięustalić,
ktosprawowałtęfunkcjęodmarcadojesieni1941r.Możliwe,żebyłnimwspo-
minanywdok.1i8Zydler,októrymnicwięcejniewiemy.Opróczfunkcjonariu-
szySSigestapowskładzałogiobozuwchodzilistrażnicy(wachmani)ipracow-
nicyadministracji.Wywodzilisięonigłówniezvolksdeutschówikolonistównie-
mieckichicechowalisięwwiększościokrucieństwemgraniczącymzsadyzmem
17
.
Wzałączonychwtejczęścitomudokumentachstrażnicyobozowinazywanisą
zamiennieSelbstschutzemlubszturmistami.Wartoteżzwrócićuwagę,żebyliwięź-
niowiewróżnysposóbocenializachowanieposzczególnychNiemców.Wwielu
relacjachniektórzystrażnicyniemieccybylizdecydowanielepiejwspominaniniż
kilkakrotniewymienionywcześniejMajlochHoppenblum.
14Obozywrejencjiciechanowskiej,s.51.
15JerzyDąbrowski,HistoriagarnizonuModlinwlatach1918–1939,Pruszków2000,s.38.
16TajemniceFortuIII,s.114.
17Ibidem,s.136–139.
