Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
teoretyczne,awięcrefleksyjneujęciapamięci,dostrzegającprzytym,żerefleksjanatematpraktyk
społecznychsamatakżejestpraktykąspołecznąosadzonąwokreślonymkontekściehistorycznym,
społecznym,medialnymitp.Oznaczato,żerefleksjanatematpamięcirównieżmaswojąpamięć,czyli
charakterkumulatywny,należywięczadbaćoukazaniejejhistoryczności.
Antropologiapamięciasprawapolska
Antropologiapamięcijestdrugim(poAntropologiiantykugreckiego)podręcznikiemzseriiWiedzao
kulturze,wktórymwiększośćtekstówpublikowanajestporazpierwszywjęzykupolskim,a
przekładówdokonanospecjalnienapotrzebytegotomu.Chcącwpełniwykorzystaćszansę,jakądał
namgrantwramachNarodowegoProgramuRozwojuHumanistyki,zdecydowaliśmysięna
publikowaniegłównierzeczynowych,obudowanychprzekładanymijużwcześniejtekstami
zagranicznymiważnymidlazrozumieniatychdotychczaswPolscenieznanychlubmałoznanych.
Wyłącznieztychzałożeńwynikastosunkowoniewielkareprezentacjawantologiipracpolskich.
Przyświecającąnamideąniebyłowżadnymrazietraktowaniepolskichbadańnadpamięciąjako
terenupustego,którynależałobydopieroHskolonizować”przyużyciuzagranicznychteorii.Wręcz
przeciwnie-antologiapowstawałaprzypełnejświadomościbogactwairóżnorodnościpolskichujęć
tejproblematyki.UznaniepolskiejHlokalnościpamięciologicznej”,podwielomawzględami
równorzędnejinnymprezentowanymprzeznasśrodowiskomnaukowym,stanowiłoodpoczątku
jednozkluczowychzałożeńprojektu.Prowadząckwerendywźródłachanglosaskich,niemieckich,
francuskichczyhiszpańskojęzycznych,mieliśmyzawszewpamięcitradycjepolskichbadań
socjologicznychifolklorystycznych,jakrównieżwspółczesnebadaniaiprojektynaukowe.
Natradycjępolskichbadańnadpamięcią,syntetycznieopisanychwartykuleKorneliiKończali
tematykipamięci.
Wpolskichstudiachnadpamięciąwyraźnieobecnyjestnurtbadańsocjologicznych
zapoczątkowanyprzezStefanaCzarnowskiego(nieprzypadkiem,jakouczniaEmile’aDurkheima,
zestawianegoczęstozMaurice'emHalbwachsem)ikontynuowanynastępniewbadaniachnad
Hświadomościąhistoryczną”czyHhistoriążywą”prowadzonychmiędzyinnymiprzezNinę
Assorodobraj-Kulę.ZpewnościąbrakrecepcjiCzarnowskiegowzachodnichbadaniachnadpamięcią,
naktórytakczęstosięwskazuje,jestzaskakującyiniezasłużony.Przeprowadzoneprzeznaskwerendy
ukazujązarazeminteresującywątek,zktóregoskorzystaćmogłabypolskasocjologicznatradycja
pamięciologiczna.Sątooperacjeodkrywaniaireinterpretacji,jakienaHfigurzezałożycielskiej”
Maurice’aHalbwachsaprzeprowadzalibadaczefrancuscy,atakżeamerykańscy(LewisCoser).
PodobnejreinterpretacjiiodczytaniunanowowartobyzapewnepoddaćfiguręCzarnowskiego.Być
możetowłaśniemógłbyokazaćsięważnykrokdojegoponownegoodkrycianaświecie?
Porównawczalekturawspółczesnychtekstówfrancuskichpokazujebowiemwyraźnie,żeHalbwachs
jestczęstointerpretowanyniebezpośrednio,leczpoprzezPierre’aNorę;wtekstachamerykańskich
natomiast-przezpryzmatamerykańskiejsocjologii(m.in.teoriiCosera,wktóregoprzekładziepisma
HalbwachsafunkcjonująwUSA).Cociekawe,cidwajHHalbwachsowie”okazująsięczęstopostaciami
zaskakującoróżnymi.Tenrodzajnawiązań,ponownychodczytańireinterpretacjiznajduje
odzwierciedleniewukładzieidoborzetekstówprzygotowanejwramachprojektuantologii.
Kolejnychokazjidoreinterpretacjifigurzałożycielskichzpewnościądostarczątakżezamieszczone
wantologiiwyboryzHenriegoBergsona,SigmundaFreudaczy(niepublikowanegodotychczaspo
polsku)FredericaBartletta-wszystkiezestawionezewspółczesnymikontynuacjamiinawiązaniami.
PonadtoodlatdużeznaczeniemawPolscetradycjabadańbiograficznych,częstonabazie
materiałupamiętnikarskiego(np.FlorianZnaniecki,JózefChałasiński,JanSzczepański)oraztradycja
badańfolklorystycznych,zajmującychsięobrazempamięciutrwalonymwpodaniachiopowieściach
biograficznych(JaninaHajduk-Nijakowska,DanielKadłubiec,DorotaSimonides).Pracezwiązaneztym
nurtemwostatnichlatachkorzystajączęstozbadańnadspecyfikąmediów(czegodowodemjest
szerokarecepcjawpolskiejantropologiiteoriioralności/piśmienności,znajdującaodzwierciedlenie
takżewpoprzednichantologiachzseriiWiedzaokulturze).Przeprowadzonewramachprojektu
badaniapozwoliłydostrzecobszarybliskopowiązaneztymnurtemwewspółczesnychstudiachnad
pamięcią.WskazaćtumożnanaprzykładnabadanianadsyndromemHfałszywychwspomnień”,pod
wielomawzględamipowiązanezkategoriąmemoratu/fabulatuwykorzystywanąchętnieprzez
polskichfolklorystów.Przeprowadzonewramachprojektukwerendywskazałynaistnieniecałego
nurtubadańnadzjawiskamizpograniczafantazjiipamięci,częstorodzącymipoważneproblemy
społeczne,jakwprzypadkuksiążkiLawrence’aWrightaPamiętającszatana,którejfragmentzostał
10
