Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Naukawieluojców,leczniewieluzasad
NAUKAWIELUOJCÓW,LECZNIEWIELUZASAD
TragediiiwielkościpracynaukowejLudwigaBoltzmannaniemożna
zrozumiećbezuwzględnieniaważnychpostępównaukowych,któremia-
łymiejscewXIXwieku,jednymznajbogatszychokresówwhistorii
nauki.Zjednejstronywysokistopieńpostępuuzyskanynapolachme-
chanikiiastronomiipozwoliłnabudowęjednolitejinterpretacjinatury,
zdrugiejbyłowielezjawisk-takichjakciepło,światło,elektryczność
imagnetyzm-którewydawałysięumykaćteoretycznejsyntezie.Todla-
tegoprzezcałyXIXwiekbadaniatychzjawiskiichzwiązkówzlepiej
poznanymiprocesamimechanicznymimiałynajwyższąwagę.
Decydującyimpulsprzyszedłzestronyrewolucjiprzemysłowej,która
zaczęłasięwtychsamychlatach,zwłaszczawAnglii.Tamwłaśniepo-
jęcieenergiiznalazłopełnedowartościowanie,przyjmującwrazzma-
teriąrolępodstawowejkategorii,wktórejmożnabyłoodnaleźćnowe
zjawiska:byłotoświadectwonarodzinnowejnauki-termodynamiki.
Zwykorzystaniempewnychobserwacjidokonanychwcześniejprzez
niemieckiegolekarzaJuliusaRobertavonMayera,aprzedewszystkim
francuskiegoinżynieraNicolasaLéonardaSadiegoCarnota,faktycznie
toangielskiuczonyWilliamThomson(przyszłylordKelvin)iJames
PrescottJoulepołożylifundamentypodtęnowąnaukowąbudowlę.Termo-
dynamikajestwięcnaukąwieluojców,leczniewieluzasad.
Pierwszazasadatermodynamikistwierdza,żeenergia,rozumianajako
sumapracymechanicznejiciepła,jestzachowanawkażdymprocesie
fizycznym,niezależnieodnaturytegoprocesu.Dlamaterialistówwtam-
tychczasachbyłotogwarancją,żenaturajestwiecznaiponownieod-
dawałogłossłynnemustwierdzeniuLavoisiera:nNicniejesttworzone
aniniszczone,leczwszystkoulegaprzekształceniu”*.Alebadanianad
*Wróżnychźródłachtencytatmabardzoróżnąformę,choćjegosenspozostajebez
zmian(przyp.tłum.).
31
