Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Hodowlaziemniaka
Odmiany
Fot.J.Plich
C
A
B
D
E
F
G
H
Fot3.Przykładowecechywaloryzowanewprogramachhodowlano-badawczychwIHAR-PIBwMłochowieważnedlaposzczególnych
kierunkówhodowli:kierunekjadalny(A-D):próbysmakoweipodatnośćnaciemnieniemiąższupougotowaniuorazpodatnośćnaziele-
nienie;kierunekprzetwórczy(E):barwachipsówpousmażeniu;kierunekekologiczny(F-H):odpornośćnaP
.infestansocenianawteście
polowym,listkowym,plastrowym.
uzyskanegoplonubulw.Natymeta-
pienastępujedośćostraselekcjaido
dalszychprachodowlanychwybierane
sąjedynienajlepiejrokującemateriały.
Zwyselekcjonowanychpojedynków
zbierasięwszystkiebulwyiwysadza
wkolejnymrokunaniereplikowanych
poletkachjakolinieramszowe.Naeta-
pieliniikończysiępierwszyetapselek-
cji,wktórymoceniepodlegającechy
owysokimwspółczynnikuodziedzi-
czalnościzwiązanezmorfologiąbulw,
ogólnymwrażeniemczyodpornościami
napewnepatogeny.Dodrugiegoeta-
pu(trwającegookoło5lat)przechodzi
jedynieokoło5%osobnikówpokolenia
siewkowego.Wdrugimetapieselekcja
prowadzonajestnacechyoniższym
współczynnikuodziedziczalności,któ-
rychekspresjajestuzależnionaodwpły-
wówśrodowiskaidlategowymagają
wieloletniejoceny(np.wysokośćplonu
bulwijegostrukturę,wartościkulinarne,
przydatnościdoprodukcjichipsówlub
frytek,itd.).Wostatnimetapiehodowli,
kilkanajlepszychwyselekcjonowanych
rodówocenianychjestpodwzględem
właściwościspecjalistycznych,jaknp.
przydatnośćdomechanicznegozbio-
ru,przydatnośćdomyciaipakowania
mechanicznego,przydatnośćdookre-
ślonychtechnologiiprzetwórczych.
Wkońcowymetapieoceniasięrównież
rodypodkątemodpornościnawirusy,
azwłaszczawirusaYziemniaka.Suk-
cesywnie,razemzprocesemselekcji
następujerównieżprocesnamnażania
bulwselekcjonowanychklonów,wcelu
uzyskaniawystarczającejilościmateria-
łunasiennegoziemniakaprzyszłejod-
miany(Zimnoch-GuzowskaiFlis,2017).
Szacujesię,żewtrakciecałegopro-
cesuselekcji(odsiewkidozarejestro-
wanejodmiany)poszczególneklony
ziemniakaocenianesąpodwzględem
50-70różnychcechzwiązanychzjako-
ściąbądźwysokościąplonubulworaz
zodpornościąnapatogenyiszkodni-
ki.Liczbaorazzestawpriorytetowych
cech(fot.3),którepodlegająoceniejest
zmiennaizależnaodkierunkuużytko-
waniaprzyszłejodmianyjakojadalnej,
skrobiowej,przydatnejdoprzetwórstwa
(nachipsy,frytki,susze),przydatnejdo
uprawekologicznych.Szeregocenia-
nychcech(np.plonbulw,zawartość
skrobi,odpornośćnachorobyiszkodni-
ki,długośćokresuwegetacji)jestważna
wselekcjikażdejodmiany,jednakwiele
pozostałychcechtowłaściwościspecy-
fcznedlaokreślonegokierunkuużytko-
waniaziemniaka,rejonuuprawylubteż
określonegorynkuzbytu.Dlaprzykładu
ziemniakjadalnydobezpośredniego
spożyciajestocenianyiselekcjonowany
takżepodwzględemogólnegowyglądu
ikształtubulw,głębokościoczek,cech
skórki,barwymiąższu,smaku,typu
kulinarnego,skłonnościdociemnienia
miąższubulw,przydatnościdomycia
ipakowania,iwieluinnych(Zimnoch-
-Guzowska,2017;Zimnoch-Guzowska
iFlis,2017).
iracjonalnejselekcjiuzyskanegopo-
tomstwa.Wcelupoprawywyników
swoichprachodowcystarająsię
wprowadzaćmodyfikacjepoprawiają-
ceobateczynniki.
Materiaływyjścioweipre-breeding
WszystkiewyhodowanedopołowyXIX
wiekueuropejskieodmianyziemnia-
kawywodząsięodbardzoniewielkiej
grupyformziemniakapochodzących
zAmerykipołudniowejisązesobą
mocnospokrewnione.Dlategowdal-
szymciągupoważnymproblemem
ograniczającympostępwhodowli
ziemniakajestwąskapulagenetyczna
odmianziemniaka,któresąwykorzy-
stywanejakoformyrodzicielskiewpro-
gramachkrzyżowań.Jednązmetodna
zwiększenieefektywnościhodowli,po-
szerzeniepuligenetycznejmateriałów
hodowlanychziemniakaiwprowadza-
niedoniejnowychcech,jestwytwarza-
niemateriałówwyjściowych,czylitzw.
pre-breeding.Materiałemwyjściowym
(MW)wodniesieniudoziemniakana-
zywamyklonziemniaka,którywyróżnia
sięwysokimpoziomemjednejlubkil-
kucechwiodących(przyzachowaniu
akceptowalnegopoziomupozostałych
cech),którypojednokrotnymskrzyżo-
waniuzinnąformąrodzicielską,daje
dużąszansęnawyselekcjonowanie
wichbezpośrednimpotomstwieno-
wejodmiany.ProgramytworzeniaMW
funkcjonowałypraktyczniewewszyst-
kichkrajach,wktórychprowadzonoin-
tensywnąhodowlętwórcząziemniaka,
jakchociażby:Polska,Niemcy,Francja
czySzkocja.Praceteprowadzonebyły
najczęściejwinstytutachbadawczych.
9
Zwiększenieefektywności
hodowliziemniaka
Jakjużwspomnianoefektywność
konwencjonalnejhodowliziemniaka
uzależnionajestoddwóchgłównych
czynników:doboruodpowiednich
formrodzicielskichorazefektywnej
Hodowla,agrotechnika,przechowywanieiprzetwórstwoziemniaków
Ziemniak
