Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odmiany
Hodowlaziemniaka
.Kamiński
Fot.J.Plich,P
Fot.2.ProgramhodowlanywHodowliZiemniakaZamarte:A)krzyżowaniewybranychformrodzicielskich;B)jagodyzabezpieczonena
krzakachformmatecznych;C)nasionawprobówceorazsiewkiwysianewskrzynkach;D)siewkiwdoniczkach;E)ramszjednobulwowy
zebranyzsiewekjednejkombinacjikrzyżówkowej;F)ramszwysadzonywpolu;G)linieramszoweirodyhodowlanewpolu;H)widokna
poledoświadczalneHZZamarte.
A
E
B
F
G
C
D
H
liinnychgatunków.Wynikatogłównie
zwegetatywnegosposoburozmnaża-
nia,tetrasomicznegodziedziczeniaiwy-
sokiejheterozygotycznościorazbardzo
dużejliczbycech,podlegającychocenie
wprocesieselekcji(Świeżyński,1985).
Powodujetoszeregpoważnychkompli-
kacjizarównowpracachbadawczych,
jakipostępiehodowlanym(Bradshaw,
2017).Noweodmianyziemniakaotrzy-
mujesięnadrodzegeneratywnej(krzy-
żowaniedwóchformrodzicielskich),
arozmnażanesąonenadrodzewe-
getatywnej(przezbulwy).Krzyżowanie
umożliwiagenetycznewzbogacenie
potomstwaipowstanierekombinantów
łączącychpożądanecechyobuform
rodzicielskich,anawetjeprzewyższają-
cych(Werner,1985).
Ogólnyzaryskonwencjonalnejhodow-
liziemniaka(tab.1)pozostajeniezmien-
nyoddziesięcioleciiwzałożeniuwydaje
siębyćbardzoprosty:poskrzyżowaniu
dwóchformrodzicielskichotrzymujemy
zróżnicowanegenetycznieifenotypowo
potomstwo(F1),któregokolejnewe-
getatywnepokoleniapodlegająselekcji
prowadzonejprzezwielelat,aosobniki
onajlepszymzestawiecechmająszan-
sęstaćsięnowąodmianąziemniaka.
Wpraktycehodowlanowychodmian
ziemniakatowieloletniasystematycz-
napraca,ajejefektjestuzależnionyod
prawidłowegodoboruformrodziciel-
skichużytychdokrzyżowaniaorazra-
cjonalnychmetodselekcji(Świeżyński,
1985).Uzyskanienowejodmianyziem-
niakawtakimschemacietrwazwykle
około12-14lat(Zimnoch-Guzowska,
8
2002;GhilishaniDouches,2020).Ho-
dowcamusidobraćodpowiednieformy
rodzicielskiedoprogramukrzyżowań,
przeprowadzićkrzyżowanieiuzyskać
odpowiedniąliczbęnasion.Naskutek
tetraploidalnegodziedziczeniaorazwy-
sokiejheterozygotycznościobuform
rodzicielskichuzyskanepotomstwo
jestmocnozróżnicowanegenetycznie
ifenotypowo,leczuzyskaniepożąda-
negopołączeniacechspotykanejest
niezmiernierzadko.Uważasię,żeprzy
odpowiedniodobranychkomponentach
rodzicielskich,dowyselekcjonowania
wpotomstwiejednejnowejodmia-
nypotrzebaokoło100tysięcysiewek
(Zimnoch-Guzowska,2001;Bradshaw,
2017).Niemniejjednak,przyźledo-
branychformachrodzicielskichszansa
nawyselekcjonowanienowejodmiany
znaczniespadalubstajesiętocałkowi-
cieniemożliwe(Świeżyński,1985).Pod
koniecubiegłegowiekuśrednialiczba
siewek,zktórychselekcjonowanojed-
nąodmianęwynosiławPolsceokoło
140000(Zimnoch-Guzowska,2001).
Obecniedziękipostępowigenetyczne-
muwpolskiejhodowliziemniakaliczba
tazmniejszyłasiędookoło75000sie-
wek,zktórychselekcjonujesięod1do
nawet3odmian,aczaspotrzebnydo
wyhodowanianowejodmianytoobec-
nieokoło10-11lat(P
.Kamiński–infor-
macjaustna).Hodowlanowychodmian
ziemniakajestprocesemdługotrwałym,
pracochłonnymijednocześniebardzo
kosztownym.Szacujesię,żekosztwy-
hodowanianowejodmianywPolscewy-
nosiokoło1milionazłotych,natomiast
wkrajachzachodnichjesttokosztrzę-
du1milionaeuro(Zimnoch-Guzowska,
2017).
Każdegorokuhodowcyprzeprowa-
dzająprogramkrzyżowań(fot.2)pomię-
dzyodpowiedniodobranymiformamiro-
dzicielskimiobejmującyokoło100-200
kombinacjikrzyżówkowych.Przezkom-
binacjękrzyżówkowąrozumiemytuza-
pyleniapomiędzydwiemaodmianami/
klonamiziemniaka,zktórychjedna
jestformąmateczną,adrugaojcow-
ską.Następniezbieranesąuzyskane
jagody,ekstrahowaneizabezpieczane
nasiona,osobnozkażdejkombinacji
krzyżówkowej.Następnegorokuwysie-
wanesądziesiątkitysięcynasionzróż-
nychkombinacji(pookoło300-1000
zkażdejpopulacji).Etaptenodbywa
sięnajczęściejwszklarniachlubinspek-
tach,apojedynczesiewki(czylirośliny
wyprowadzonezpojedynczegonasie-
nia)rosnąwdoniczkach.Każdasiewka
jestpotencjalnąnowąodmianą,ajej
wegetatywnepotomstwo(rozmnażane
przezbulwyklony)jestustalonegeno-
typowoiniepodlegazmianomwna-
stępnychpokoleniachwegetatywnych.
Siewkisąwstępnieselekcjonowanena
podstawieilościijakościwytworzone-
goplonubulw.Natymetapiehodowli
ziemniakanajczęściejtworzonyjest
tzw.ramsz,którypowstajeprzezzebra-
niezkażdejkombinacjikrzyżówkowej
(populacji)pojednejbulwiezkażdej
wybranejdodalszychetapówsiewki.
Takijednobulwowyramszjestnastęp-
niewysadzanywpolu,ponownieoce-
nianyiselekcjonowanynapodstawie
Ziemniak
Hodowla,agrotechnika,przechowywanieiprzetwórstwoziemniaków
