Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Bünning(1960)cytujewieluinnychbadaczyXVIIIiXIXwieku,którzydoszlido
podobnychstwierdzeń.WśródnichnauwagęzasługujeKarolDarwin,którywwyda-
nejw1880r.książce,zatytułowanejnTePowerofMovementinPlants”
,podkreśla
nwrodzony”charakterrytmikidobowej.Wynikatom.in.zjegostwierdzenia:nwe
mayconcludethattheperiodicityoftheirmovementsistoacertainextentinherited”
.
Wykazaniewlatach1729-1880istnieniaendogennejrytmikiruchówliściroślin
nierównałosięjednakzprzyjęciemistnieniaidziałaniazegarabiologicznego.Wtedy
niebyłojeszczedopomyślenia,bydoboweruchyliściuznaćzaprzejawdziałania
wewnętrznegomechanizmu,takjakruchwskazówekzegarauznajemyzaprzejaw
jegonchodu”
.
Istotnie,oscylacjezachodzącewrytmie24-godzinnymmogąbyćnazwanezega-
ramitylkowsytuacji,gdykonkrentneroślinysąużywanedomierzeniaczasu(Bün-
ning1960).Zrozumiałejestwięc,żewtychpoczątkowychbadaniachnieodróżniano
wskazówekzegaraodjegomechanizmu.Byćmożenieszczęśliwiesięzłożyło,żepierw-
szepracedotyczyłyrytmikiruchówliściiniewidzianowniejżadnychcechadapta-
cyjnychaniczynnika,którymógłbyodgrywaćjakąkolwiekrolęwprocesieewolucji.
Byłtoprzecieżokres(1859),kiedyDarwinogłosiłzasadyewolucjiorganizmówprzez
dobórnaturalny.
Obecniejużwiemy,żepozaruchamiliściogromnawiększośćprocesówfizjolo-
gicznychorganizmówżywychjestkontrolowanaprzezzegarbiologiczny,któryzpew-
nościąodgrywaważnąrolęjakoczynnikdoborunaturalnego.Ozagadnieniachtych
będziejeszczewielokrotniemowa.
WpoczątkachXXwiekuróżnibadaczepoświęciliwieleczasunaposzukiwanie
czynnika,którypowoduje,żewstałychwarunkachśrodowiskaroślinywykazują
rytmdobowyruchówliści.Podejrzewano,żeczynnikiemtymmogąbyćsubtelne
zmianytemperatury.Jednakże,jakstwierdzonowznaczniepóźniejszychbadaniach
(Bünning1967),nawetzmianytemperaturywzakresie10-25oCniezaburzajądobo-
wegorytmuruchówliści.Natomiast,jaksięokazało-wszystkieroślinywykazują
reakcjęwpostacizmianyrytmuruchówliścipozastosowaniusztucznegofotope-
riodu.Jednakżeitutajwystępujepewienkrytycznyokresoświetlenia,poniżejktó-
regonieobserwujejużsiężadnegowpływunaprzebiegtegorytmu.Naprzykładdla
fasoli(Phaseolusmultiforus)takikrytycznyfotoperiodwynosi9godzin,cooznacza,
żeponiżejtejwartościświatłonieoddziałujenaprzebiegrytmudobowegoruchów
liści(Bünning1957).
Wpływfotoperiodupowyżejkrytycznejdługościnarytmdobowyruchówliści
polegaprzedewszystkimnaprzesuwaniujegofazy-czylifotoperiodtakisynchroni-
zujepracęzegarówbiologicznych.Mówiącobrazowo,jestwstanieprzesuwaćnwska-
zówki”tegozegara,natomiastniemawpływunasammechanizmzegarowy.
Tegotypuczynnikom,któresynchronizująpracęzegarówbiologicznych,awięc
spełniająrolęwskaźnikówczasu,poświęcimysporouwagipodczasomawianiaczyn-
nikówśrodowiskowychwpływającychnaprocesyrytmiczneorganizmu.
Autorzypierwszychpracpoświęconychzagadnieniomzegarówbiologicznychnie
zajmowalisięwyłączniebadaniemruchówliściroślin.Bardzowcześniestwierdzono
równieżistnienierytmówdobowychuzwierząt.Należytuodnotowaćobserwacje
14Rozdział1.Wprowadzeniedorytmówbiologicznych
