Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rządekprzezswojezmartwychwstanie-ubomądrościąciałajestśmierć”,jakpowiada
apostołPaweł.Stanumysłówpół-chrześcijanipo-chrześcijanjestmocnoenigma-
tyczny,zważywszy,żeniewiarawbogoczłowieczeństwoChrystusazmuszaich,mo-
cąjakiejśfatalności,doubóstwieniadobrejNaturyiprzeciwstawieniadobrego
człowiekanaturalnegorepresjomcywilizacji.(SciencefictioniprzyjścieAntychry-
sta,MP,111)
Miłoszpokazujewswoichinterpretacjach,żeDostojewskitegonajtrud-
niejszego,aleinajważniejszegokrokuwsporzezeświatopoglądemnauko-
wym,ojakimmówiłSwedenborg,ostatecznienieuczynił.Zatrzymałsięnie-
jakonastawianiudiagnozipogrążyłwrozpaczy.Odczuciamibliskibyłza-
pewnesądomautoraArcanacoelestia.Jednaku[Ż]wjegoumyśle,zawsze
skłonnymdoskrajności-powieautorZiemiUlro-układałosiętowradykal-
ne«albo-albo»:JeżeliJezusumarłiniezmartwychwstał,tj.jeżelibyłtylko
człowiekiem,toZiemiajest«diabelskimwodewilem»iwtedynależyzostać
WielkimInkwizytoremwimięlitościnadludźmi-żebynieszczęsnych
«zbuntowanychniewolników»zamienićwniewolnikówszczęśliwych”(Swe-
denborgiDostojewski,ZMU,288).SpostrzeżenieMiłoszawydajesięsłuszne.
WistocieDostojewskidopuszczałowąskrajnietragicznąwizjęświatajako
udiabelskiegowodewilu”,obrazująctolosamiswychnajwiększychinajbar-
dziejtragicznychbohaterów:Raskolnikowa,Stawrogina,Wierchowieńskiego
Juniora,IwanaKaramazowa.AutorZiemiUlrorozumiedoskonaleichroz-
pacz,słyszalnąwpełnejgoryczyzgodzienaprzemoc,niosącąpołowiczne
szczęście.InaczejjednakniżDostojewskiszukarozwiązania,którezniwelo-
wałobyostrozarysowaneantynomieiosłabiałoradykalneualbo-albo”.Pyta
oujęcie,którepozwoliłobydostrzecwcierpieniunietylkopokłosiezawinio-
negoprzezczłowiekazła,aletakżeźródłorozpoznania,żeliczysięcoświęcej
niżporządeknaturalnyihistoryczny.Mówiącinaczej,szukapomostupomię-
dzyrozpaczą,będącąjednymznajbardziejcharakterystycznychprzymiotów
uwydziedziczonegoumysłu”,aufnością,którajestjegoskrytympragnieniem,
ziszczalnymjedynie,jeśliwogóle,tylkoczęściowo.
Wykuwającswąduchowąbiografięidopytującomożliwesposobyuchy-
lenianierozwiązanegoprzezDostojewskiegodylematu,autorZiemiUlroroz-
glądasięprzetozaprzewodnikami,inaczejniżautorBraciKaramazowradzą-
cymisobiezproblememniezawinionegozła.Pytaoracje,wmyślktórych
możnabyosławionąułzędziecka”(przedmiotdramatycznejrozmowydwóch
bohaterówBraciKaramazow–ateistyIwanaiwierzącegoAloszy)nietyle
usprawiedliwić,ilepoprostuprzyjąć.WjejimieniuDostojewskiwytaczałza
pośrednictwemIwanaprocesBogu.WZiemiUlroMiłoszposzukiwanąpod-
powiedźnatokluczowepytanieoradzeniesobiezrozpacząznajdujewfilo-
zofiiLwaSzestowaiMarianaZdziechowskiego.
27
