Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
15
światludzkibyłcałkowiciezależny.światGreków,Kosmos,byłpojmowanyjako
wspólnotaludziibogów,którejpokojowewspółistnieniegwarantowałyupra-
waniepisane”(agrapha),uprawauznawanezakonieczne,zaprawawyższego
rzędu”
.Łaskabogówiichdobroczynnośćobjawiałysięmiędzyinnymwtym,
żebylioniuznawanizatwórcówtychprawiichwiecznychstrażników.Usta-
nowienieprawtostworzenieładuistnieniaiporządkuwkosmosie16opartego
nietylkonapanowaniunieśmiertelnychnadludźmi,alerównieżnatworzeniu
iupodtrzymywaniuzwiązkówprzyjaźniludzizbogami”17.
WstarożytnejGrecji-jaksłuszniezauważyłtoLengauer-uniemalwszyst-
koznajdowałosiępodopiekąbogów,dlategoteżzapozornieczystoformalną
obrzędowościąskrywałasięwielkaideareligijna-bogowiestalinastrażypo-
rządkuświata,wyrazemtegoporządkubyłnależnyimzestronyludzikult”18.
ZarównowGrecji,jakiwieluinnychspołeczeństwachstarożytnychuprzyna-
leżnośćreligijnaniebyłakwestiądecyzji,leczskutkiemurodzeniaizwiązane-
goztymprzypisaniaroli.Pojedynczyczłowiekwrastałwspołecznośćreligijną
podobniejakwspołecznośćjęzykową[ł].Poprostu,poprzezsamfakturo-
dzeniasięwtymwłaśnieśrodowiskuistaniasięobywatelemautomatycznie
wchodziłondoowejreligijnej,tradycyjnejwspólnoty-ponieważbyłaonatoż-
samazwspólnotąetnicznąipolityczną”19.Przyczymwyraźnietrzebawtym
miejscuzaakcentowaćito,żesamfaktnarodzinwdanejpolisnieczyniłzdziec-
kaautomatycznieobywatelaAten,SpartyczyKoryntu,onsięnimdopierosta-
wał,uczącsiętegoodinnychobywateli.Ajegostawaniesięobywatelembyło
jednocześniewchodzeniemdotradycyjnejwspólnotyreligijnej.Poreformach
Kleistenesanikt,ktoniezostałzapisanydofratrii,awięcgdyjegorodzicenie
uczestniczyliwApaturiachitowarzyszącychświętukrwawychofiarach,nie
mógłuchodzićzawpełniprawowitegoobywatelaAten,pomimożeurodziłsię
wAtenach,ajegoobydwojerodzicebylirodowitymiAteńczykami20.Wokre-
siewczesnoarchaicznym,wktórymkształtowałysięodrębnepoleis,ichprawi-
dłowefunkcjonowaniebyłomożliwedziękiistnieniuagrapha,następnienorm
16Zob.C.Geertz,Religiajakosystemkulturowy,[w:]Interpretacjakultur.Wy-
braneeseje,przekł.M.M.Piechaczek,Kraków2005,s.112:uReligiatosystemsym-
boli,budującychwludziachmocne,wszechogarniająceitrwałenastroje,imotywa-
cjepoprzezformułowaniekoncepcjiogólnegoładuistnieniaitworzeniewokółtych
koncepcjitakiejauryfaktyczności,żeowenastrojeimotywacjewydająsięniemal
rzeczywiste”
17Zob.rozdz.IIItejpracy.
.
18W.LenGauer,Religijnośćł,s.34.
19Cyt.za:K.BaneK,Mistycyibezbożnicy.PrzełomreligijnyVI-Vw.p.n.e.wGre-
cji,Kraków2003,s.112.
20Por.DemoStheneS,Oratio,43;14;zob.takżeS.D.Lambert,ThePhratries
ofAttica,AnnArbor19982.
