Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nagórko,Zarysgramatykipolskiej,Warszawa2007
ISBN978-83-01-15390-8,©byWNPWN1998
34
Fonetykaifonologia
Wracającdogłosek,odwołajmysiędoobrazowegoschematuklasyfikacji
–tzw.czworokątasamogłoskowego,zewzględunajegowalorydydaktyczne.
Uzyskujesięgo,łączącpunktynajwyższegowzniesieniajęzykazprzoduityłu
jamyustnejorazpunktymaksymalnegojegoobniżenia.
(1)
(2)
Czworokątsamogłoskowy:(1)–polskiesamogłoskipodstawowe,
(2)–samogłoskiwrazzwariantamifonetycznymi
Dwieprzedstawionewyżejodmianyczworokątaróżniąsięstopniemabstrak-
cjiwpojmowaniusamogłoski.Wwersji(2)wprowadziliśmypozajużpo-
znanymisamogłoskamiwariantyścieśnione,którychistnieniaogółużytkow-
nikówjęzykapolskiegonajczęściejsobienieuświadamia:ścieśnione(zwężone)
e
˙utożsamiamysłuchowozejasnym,podobnieo
˙zo,a
˙za.Możliwość
wymowyścieśnionejpolegającejnazwężeniu,awięcjakbyzacieśnieniukanału
głosowego,przysługujetymsamogłoskom,któresąartykułowaneprzywmiarę
niskimpołożeniujęzyka.(Trudnobyłobyścieśniaćjeszczebardziejnp.wysoką
głoskęi–tak,bypozostałajeszczesamogłoską;pamiętajmy,żewęższaniżprzy
iszczelinaprowadzidopowstaniaodrębnegodźwiękuocharakterzenapół
spółgłoskowym:głoskij.Zkoleianalogicznezawężaniewysokiegotylnego
udajewefekciepółspółgłoskęo.Wobutychprzypadkachmamyzatemdo
czynieniazezmianąjakościową).
Ścieśnianebywająwięcsamogłoskiszerokie(a)iśrednie(e,o).Zjawisku
temusprzyjanaturalnepodniesieniemasyjęzyka,jego„wybrzuszenie”,charak-
terystycznedlawymowyspółgłosekmiękkich.Samogłoskiścieśnionepojawiają
sięwięcwsąsiedztwiegłosekmiękkichiuchodząwzwiązkuztymzawarianty
kontekstowe,którychwystąpienieuwarunkowanejestprzezokreślonesąsiedztwo,
kontekstfonetyczny.Porównajmy:tam,aledzisiaj(fonet.6
´iśa
˙j),siać(fonet.
