Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rabinicznych,religijneiutrzymanewduchuHalachyzmaganiazzagładową
codziennościąiodbudowąreligijnegoświatapowojnie.Swojeustalenia
–umocowanezarównonagrunciebadań,jakirefleksjireligijnej,awięc
obszaru,doktóregomadostępdziękiprzynależnościdoświata
charedim
,czyli
Żydówultraortodoksyjnych–Farbsteinpublikujezarazemwczasopismach
religijnychinaukowych18.Upowszechniłaonatakżewartościowewewnętrzne
źródłaspołecznościortodoksyjnej,dotądnieznaneśrodowisku
akademickiemu19.Istnienietychźródełorazpotężnejlukibadawczejwistocie
tylkopodkreślaznacznypotencjałtkwiącywbadaniachnadżyciem
społecznościortodoksyjnejwPolscepodczasZagłady.
PierwszyrzutokanawzorceżyciatychgrupŻydówwcałejich
różnorodnościkażepostawićnajbardziejfundamentalnepytania,naktóre
dotądnieudzielonoodpowiedzi,np.wjakiejmierzespołecznościzachowały
podobieństwodotychfunkcjonującychprzedwojną.Czypozatymi,którzy
jeopuścili,byliteżtacy,którzydopierowtedydonichdołączyli?Jakie
znaczeniejednostkinadawałyrytuałomreligijnymiczyzmieniałosięonowraz
zupływemlat?Jakkobietyimężczyźniradzilisobiezwyzwaniamistawianymi
przezreligięwobszarach,którewprzeszłościniewymagałyodnichkontroli
iodpowiedzialności?Celemmoichrozważańniejestznalezienieodpowiedzi
nateistotnepytania,pragnęwyłącznieopisaćjednąważnąpostaćdziałającą
wkręgachchasydzkiejmłodzieżywPolscepodczasSzoa,któraniezostała
dotądnależycieodnotowanawliteraturzeprzedmiotu.Przyjejpomocymam
nadziejęnietylkonaświetlićpewienaspektżyciaortodoksyjnejmłodzieży
wtrakcieZagłady,lecztakżewykazać,jakdużąwagęmazrozumienieżycia
społecznościżydowskiejwPolscepodczasSzoazarównodlabadańnadtym
okresem,jakilepszegopojmowaniaczasów,któregopoprzedzały.
***
RabinMoszePrager20,chasydGer(GóryKalwarii),wokresieZagłady
uczestniczącywstaraniach,bycadykazGerwydostaćzobszarunazistowskiej
okupacji,jestuważanyzajednązpostaci,którewniosłynajwiększywkład,
byZagładapojawiłasięwdyskursieultraortodoksyjnym21.W1963r.Prager
opublikowałksiążkęzatytułowaną
Elesze-lonichneu–korottnuatmerichasidit
be-getaot
(Ci,którzysięniepoddali–dziejechasydzkiegoruchuoporu
wgettach),któradoczekałasiępięciuwydań22.Wpierwszejczęściksiążki
Pragerzamieściłhistoriępodziemnegoruchumatysowców,nazwanychtak
odimieniaichprzywódcy,MatysaGelmana.WedlesłówPragera,członkowie
tejorganizacjizajmowalisięnauczaniemToryiprzestrzeganiemchasydzkich
zasadżyciapodczaswojny,utrzymywalisiećkontaktówmiędzyróżnymi
centramipodziemnegoruchui„pokonywali”–czynemisłowem
–nazistowskiegowroga.Naczelepodziemia,jakopisujePrager,stał
tajemniczymłodychłopakMatysGelman,nazywanynierazMatitjahu
–dawnymimieniemhebrajskim,imieniemojcaJudyMachabeusza,założyciela
dynastiiHasmoneuszy.MatysGelman,wedługPragera,urodziłsięwWiedniu
wzasymilowanejrodzinie,alewniejasnychokolicznościachdołączyłdoświata
chasydzkiegoijeszczeprzedwojnąstałsię–dziękisilnemuzaangażowaniu
iosobowości–postaciąszanowanąwśródmłodzieżyGer.Gelmanzostał
opisanyjakokomendant,dowódca,wpajającyswoimpodopiecznym
wyjątkowewartościwspólnoty:
PonadwszystkoMatitjahuwpajałnamuznaniedlaskromnościiprzyjaźni,wzajemnieodsiebie
zależnych.Uczyliśmysięgrupowoijedliśmyrazemwszabat.Każdegoszabatowegowieczoru
zustMatitjahupadałrozkaz,abykażdyprzyniósłzrodzinnegodomuporcjęjedzenia,żebyśmy
