Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŻydowskieruchymłodzieżowedziałającewPolscepodczasZagłady
stanowiąprzedmiotbadańjużodlat.Konkretneorganizacje,ichprzywódcy
orazpismazostałydogłębniezbadane2,wróżnegorodzajumonografiach
analizowanoichdziałalność3,aczęśćopracowańskupiasięnapodobieństwach
iróżnicachmiędzyposzczególnymiruchami4.Wtejbogatejliteraturzenadal
brakujejednakodwołańdomłodzieżyortodoksyjnejijejzorganizowanej
działalnościwczasiewojny.Wistociejesttoczęśćznacznieszerszegozjawiska
–choćprzeprowadzonoobszernebadanianadhistoriązagładypolskichŻydów,
analizawzorcówżyciaspołecznościortodoksyjnychpodczaswojnyzarówno
wwymiarzejednostkowym,jakigrupowympozostałanamarginesieinie
uczynionojejintegralnączęściąogólnychbadańnadtymokresem.Cowięcej,
mimożenatęlukęwskazywanojużprzedlaty,społecznośćortodoksyjna
wciążniedoczekałasiępogłębionychodniesieńwramachbadańnadZagładą.
TenbrakjestszczególniedotkliwywbadaniachnadżyciempolskichŻydów
wczasieZagłady.Wskładtejzbiorowości,któraponiosłaogromnestraty
podczasdrugiejwojnyświatowej,wpoprzedzającychjąlatachwchodziła
prosperującaiaktywnaspołecznośćortodoksyjna.Mimotrudności
wzdefiniowaniujejgranicizakresuprzyjmujesię,żenależałodoniejokoło
jednejtrzeciejpolskichŻydów,bliskomilionosób,któreuznawałysiebie
zaczęśćlokalnejgrupyreligijnejisystematycznieprzestrzegałyżydowskich
rytuałów5.Oboknichżyłojeszczeponad2mlnŻydów,utrzymujących
zespołecznościąreligijnąizjejczłonkamiróżnerelacje:bylitacy,którzy
korzystalizusługtejspołecznościdokonkretnychpotrzebreligijnych(ślub,
pochówekitp.),inniodczuwalispołecznyzwiązekzniektórymijejinstytucjami
(synagogi,cadycyitp.),byliteżtacy,którzyswojątożsamośćdefiniowali
wopozycjidogrupreligijnych(np.jakoczęśćruchusyjonistycznegolub
bundowcy).Społecznośćreligijnabyłazatemwpisanawdoświadczenie
żydostwapolskiegowmiędzywojniuijakotakawpływałabezpośrednio
ipośredniotakżenainnegrupy.
Mimoto,choćpolskimŻydomwczasieZagładypoświęconotysiąceksiążek
idziesiątkitysięcyartykułównaukowych,refleksjanadżyciemŻydów
religijnychwPolscenadaljestwpoczątkowymstadium.Pozakończeniu
drugiejwojnyświatowejbadanianadtymokresemkoncentrowałysięprzede
wszystkimnanazizmieiwzwiązkuztym–równieżwPolsce–byłyskupione
nawnikliwymopisywaniuniemieckiejmachiny,podczasgdytemat
żydowskiegożyciazostałzepchniętynamargines6.Nawetgdyukształtowała
sięszkoła,któraprzeważającączęśćswoichwysiłkówpoświęcałaopisom
żydowskiegożyciapodokupacjąniemiecką,większośćbadaczydokwestii
społecznościreligijnychodnosiłasięrzadko,aiwtedyograniczalioniswoje
refleksjewyłączniedonielicznychaspektówreligijnych7.Azatemrównież
wtedy,gdybadanianadZagładązaczęłyjużuwzględniaćzłożonerealiażycia
jednostekigrupŻydów,życiereligijneorazspołecznościijednostki
ortodoksyjneniestałysięrealnymelementemdyskusji.Wostatnichlatach
zaczęłasięuwidaczniaćzmiana–wkilkunowychmonografiach8nietylko
poświęconopewnąliczbęstronżyciureligijnemuwtrakcieSzoa,lecztakże
narracjęreligijnąwłączonodotejogólnej.Niemniejżycieipraktyki
społecznościreligijnejpodczasZagładyrównieżwnichnieposłużyły
zapryzmatdorefleksjinadkwestiamibardziejogólnejnatury.
Cowięcej,oilespołecznościreligijneinależącedonichjednostkiniestały
sięintegralnączęściąogólnegodyskursuoHolokauście,otyledyskusje
skupionenażyciureligijnympodczasZagładydalekiesąodwyczerpania.
Pierwszymbadaczem,któryzająłsiękwestiążyciareligijnegowtrakcieSzoa,
