Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prawo1nieodłącznytowarzyszczłowieka
21
źródłachprawa,naczelezesteląHammurabiegoczyStarymTestamentem,tak
pojmowaligostarożytniRzymianie19,wiążącyiussuumzczasownikiemtribu-
ere20.Prowadzącyspórchcegowygrać,agdywygrywa,powiada,żesprawied-
liwościstałosięzadość1nstałasięsprawiedliwość”:wskutekzastosowania
prawaideaprawastałasiękonkretnymprawem.Iotochodzi.
Prawozatemtonarzędziesprawiedliwości,środekrealizacjisprawiedliwo-
ści.Niektórzymyśliciele,awśródnichtacy,jakUlpianwśródstarożytnychpraw-
nikówrzymskich,TomaszzAkwinuwśródteologówśredniowiecznych21,utoż-
samiająwręczprawozesprawiedliwością.Naprzeszkodzietejidentyfikacjistoi
atolirozbieżnośćpoglądówodnośniedosprawiedliwości:wszyscysięzgadzają,
żesprawiedliwośćtooddawaniekażdemutego,comusięnależy,jednakbrak
zgodycodotego,cosięnależy.Brakwidokównarozstrzygnięciesporuospra-
wiedliwośćdoprowadziłinnychmyślicielidowniosku,żezasadankażdemu,co
musięnależy”jestczczaipusta,wymagawypełnieniatreściąimożezostać
wypełnionadowolnątreścią,alewpraktyceoznaczato,żeosprawiedliwości
iprawiedecydujesiła,czyliten,ktojestwładnyprzełożyćnaprawoswepojmo-
waniesprawiedliwości.Prawosłużywówczasrealizacjisprawiedliwościwedle
jejpojmowaniaprzezwładzę.Stajesięwtedynarzędziempanowania,techniką
sprawowaniawładzy,środkiempropagandy.Odruchobronnyprawników,któ-
rzychcącwybrnąćzniekończącychsięsporówosprawiedliwość,odwróciliop-
tykęizamiastutożsamianiaprawazesprawiedliwościąutożsamiająsprawied-
liwośćzprawem,nieratujeanisprawiedliwości,aniprawa.Prawostałobysię
towarzyszemniepożądanym,narzucanym,uciążliwym,myzaśbłąkalibyśmy
siępoświecie,biadoląc,żeniemananimsprawiedliwości.
Atakniejestiniemożebyć.Przecieżgdypowiadamynmamprawo”,nie
mamynamyśliczegośniechcianego,przybranego,obrzydłego.Mówiącnmam
prawo”,wyrażamyalbostanposiadania,alboroszczenie.Wpierwszymprzy-
padkudajemywyraz(szczerzelubkłamliwie)przekonaniuosobiesamym,że
zachowujemysięsprawiedliwie.Wdrugimprzypadkuchcemy,abynamod-
danosprawiedliwość,czyliabytendrugizachowałsięsprawiedliwie.Nate
przekonanianiemawpływupogląd,czysprawiedliwośćmajakieśodniesienie
doideału,czyteżzostajewyznaczonaprzezprawo.Wkażdymprzypadkuwy-
powiedźnmamprawo”masensprzyzałożeniu,żechodziosytuacjęczłowieka:
toczłowiekmabyćsprawiedliwy.
Tymstwierdzeniemniekończąsiędyskusjeosprawiedliwości,alezyskują
mocniejszygrunt.Jestnimetyka.nSprawiedliwość”tonazwazesłownikacnót.
19H.Kupiszewski:Praworzymskieawspółczesność.Warszawa1988,s.16131.
20W.Waldstein:ZuUlpiansDefinitionderGerechtigkeit(D1,1,10pr.).In:Festschriftf.
WernerFlumełHrsg.H.H.Jakobs(ii.).Köln1978,s.2131232.
21Ulpian:nIurioparamdaturumpriusnosseoportet,undenomeniurisdescendat,estautem
aiustitiaappellatum”.D.1,1,1pr.nIusautemdictum,quiaiustumest”.IzydorzSevilli:De
legibusactemporibus,5,3.Zob.teżTomaszzAkwinu:Summateol.II1II,q.57,a.1.
