Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
istniejącejteorii,leczopracowananapodstawiewieloletnichbadańeksploracyjnych.
Wypracowaniewielowymiarowegomodeluwypaleniaprzebiegałowdwóchfazach.
Pierwszaznichobejmowałazbieraniedanychzapomocąwywiaduiobserwacji,prowa-
dzonychprzezMaslachijejwspółpracowników.Drugafazacharakteryzowałasięrozle-
głymibadaniamipsychometrycznymi,wktórychwykorzystanoseriękwestionariuszo-
wychmetodsamoopisu.
Wielowymiarowymodelwypaleniazawodowegouwzględniatrzypodstawowedy-
mensje(Maslach,1993;1998a):
●Emocjonalnewyczerpanie–cechujejepoczucienadmiernegozmęczeniaoraz
wyczerpanieemocjonalnychzasobów.Charakterystycznedlategowymiarusą:
poczucieogólnegozmęczenia,braknaturalnejenergiiizapałudodziałania,brak
radościżycia,zwiększonadrażliwośćorazimpulsywność.Zaznaczasiępotrzeba
większegowysiłkudopełnieniarólzawodowych.Dołączająsiędotegoliczne
objawypsychosomatyczne.Głównymiźródłamiwyczerpaniasą:nadmiarobo-
wiązkóworazkonfliktywpracy.Napłaszczyźniezawodowejosobaczujesię
wyeksploatowanaiwyczerpana,arównocześnieniedostrzegamożliwościrege-
neracjisił.Najczęściejbrakujejejenergii,abyrozpocząćnowydzieńispotykać
ludzi,którymtrzebapomagać.Wpłaszczyźniepsychologicznejnastępujerozluź-
nienieemocjonalnychwięzizpodopiecznymi,coczęstoprzybieraformęutraty
przywiązaniaibliskości.
●Depersonalizacja–określaspecyficznystosunekjednostkidoinnych,którywy-
rażasięnegatywnym,cynicznym,nadmiernymdystansowaniemsięwkontaktach
interpersonalnych,aczęstorównieżutratąidealizmu.Relacjezinnymitracąswój
dotychczasowypodmiotowycharakter,stającsiębezosobowe,zdepersonalizo-
wane.Depersonalizacjajestpochodnąnadmiernegowyczerpaniaemocjonalnego.
Możebyćspostrzeganajakoformasamoobronypoprzeztworzenieemocjonalne-
gobuforuobojętnościchroniącegoprzedkontaktami.Istniejejednakryzyko,że
obojętnośćmożeprowadzićdoapersonalnejpostawywobecinnychidehumani-
zacji.
●Obniżonezadowoleniezosiągnięćzawodowych–przejawiasięspadkiempoczu-
ciawłasnejkompetencjiiwydajnościpracy.Obniżeniepoczuciawłasnejskutecz-
nościiefektywnościdziałaniamożesięwiązaćzdepresyjnościąitrudnościami
wradzeniusobiezwymaganiami,jakiestawianesąwpracy,orazzestresem
związanymzwykonywanymzawodem.
Sytuacjęmożepogarszaćbrakbądźniedostatecznewsparciezestronyotoczenia,
atakżezaniedbanieprzezjednostkępodnoszeniaprofesjonalizmuikompetencji.
Występującystanapatyzacjizawodowejmożesięłączyćzpoczuciembezsensuiposta-
wąrezygnacyjną.Pracownikopiekizdrowotnejobserwujeusiebiewzrostpoczucianie-
adekwatnościibrakuumiejętnościpotrzebnychdoniesieniapomocypacjentom.Wre-
zultaciemożedojśćdobłędnegoprzekonaniaowłasnejnieprzydatności.
Wypracowującwielowymiarowymodelwypalenia,Maslachniepoprzestałatylkona
opisiewyodrębnionychkomponentów,alepodjęłakwestięichwzajemnychwspółzależ-
ności.Napodstawiezebranychdanychempirycznychopowiedziałasięzasekwencyj-
nymrozwojemsymptomówwypalenia.WewspółpracyzLeiterem(Leiter,Maslach,
1998)opracowałamodelpokazującykolejnośćpojawianiasięposzczególnychkompo-
nentówwypalenia.Wynikazniego,żewypaleniejestpochodnąnadmiernegoobciążenia
