Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
WprowadzeniedoproblematykiwyobraźniŹ
Wyobraźniajestwpewiensposóbpowieleniemwszechświatajakokreacji
indywidualnegobyciaiwtymwymiarzejestrozwiązaniemproblemuegzy-
stencjalnego.Wyobraźnianietylkoharmonizujezdolnościumysłu,alejest
teżbezpośredniąiprawdziwąrelacją,ukazującądynamicznepowiązanie
rzeczyiduchawprzyrodzie.Tutakżewyobraźniagodziprzeciwieństwa
iprezentujerezultatbiegunowościprocesów.Coleridgewskazujenainte-
resującyprzykładdylematuHamleta-"byćalboniebyć”,któryukazujeza-
gadkowośćegzystencjiczłowiekaitymsamympierwszeństwowątkuegzy-
stencjalnego.Tenzwrotwyobraźniwstronęnamysłuegzystencjalnegojest
istotny,boprzedstawiarangęwyobraźniijejjednoczącycharakter.Wyob-
raźniastawiamożliwośćnie-bycia,wprzeciwieństwiedomyślenia,aleidla
niejrównieżnie-bycieokazujesięniemożliwe,byciezaś-niezrozumiałe.
TeczterysłowawypowiedzianeprzezHamletaujawniajątajemnicęwszech-
świata,awglądwto"sacrumgrozy”majedyniewyobraźnia.Dwiemożli-
wościdynamiczniejednocząsięwenergii,jakąjestwyobraźnia,wskazując
jednocześnienajejniezwykłągłębię14.Równiejednoczącąenergię,zdolną
scalićegzystencjęludzką,przypisujewyobraźniCharlesBaudelaire.Wyob-
raźniabowiemjestzdolnadotknąćnieskończoności,jakonieustającyruch
przekraczaniagranic.Imimożedziałaonaspontanicznie,żywiołowo,krea-
tywnie,tojestniejakowładząquasi‑intelektualną.Jejaktywnośćobejmuje
wszelkiefunkcjeumysłowe-odanalizydosyntezy.Wyobraźniazatem,tu
Baudelairekrytykujeliteraturęromantyczną,tonieuczuciainamiętności;
wrażliwośćwyobraźnijestinnejnatury-jestanalitycznaikreatywnazara-
zem.Wtymznaczeniuzawierapierwiastekboski,gdyżpostrzegawięcejniż
zmysły,analizujelepiejniżrozum;masyntetycznywglądwnaturęrzeczy
ijejtajemnezwiązki15.
Niecopóźniejowyobraźnijakozdolnościtwórczej,kreatywnejirównież
scalającejdoświadczeniemówiJohnRuskin,którypodejmujeciekawąana-
lizętejżekategoriiwdziedziniesztuki,odseparowującjąodfikcji.Sztukaza-
wszetworzyfikcję,zauważaRuskin,aletylkofunkcjawyobraźniczynisztukę
wartościową(wprzeciwieństwiedokiczu).Wyobraźniabowiemnadaje
piętnoautentycznościsztuce.Mateżwładzęogarnianiarzeczywistości,jak
ijejpenetracji.Tylkosztukapozwalarozwinąćsięwyobraźniijądopinguje,
14Zob.J.ENGELL:TheCreativeImaginationŹ,s.355(tłum.-A.G.-P.).
15Ch.BAUDELAiRE:Rozmaitościestetyczne.Tłum.J.GUZE.Gdańsk2000,s.249-250.
