Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WprowadzeniedoproblematykiwyobraźniŹ
19
WłaściwiedoXVIIwiekufilozofowiezajmowalisiękategoriąwyobraźni
wsposóbwybiórczyiniekonsekwentny,comiałoodzwierciedleniewdość
negatywnyminiekorzystnymjejujmowaniu.Pozytywneznaczeniewyob-
raźninadchodziwrazzXVIIIwiekiem,kiedyumacniaonaswąpozycję
zarównowestetyce,jakiwsztuce.WłaściwiedopieroGiambattistaVico,aza
nimImmanuelKantrozpoczęlimyślenieowyobraźnijakoistotnejkatego-
rii,przydatnejnietylkowpoznawaniurzeczywistości,aleprzedewszystkim
wkreowaniusztuki.
DziękiKantowiestetykaisztukasięautonomizują.IstotapropozycjiKanta
poleganazałożeniu,żesądsmakuniejestsądempoznawczym,ponieważ
odnosisięjedyniedozmysłowegoczuciapodmiotu,pobudzonegoprzez
pewnąwłaściwośćprzedmiotuwswobodnejgrzewyobraźni.Tymsamym
wyobraźniazyskujeswegorodzajuniezależność,otrzymującpoleaktywno-
ściwpostacisztukpięknychiprzedmiotówestetycznych.Odtejporypojęcie
twórczościartystycznej,pojęciegeniuszuściślewiążesięzkategoriąwyob-
raźni.Zaśsamakategoriastajesięniezwykleistotnajakoźródłowszelkiej
sztuki.Kantwnositeżistotnypozytywnywkładwpojęciewyobraźni,odno-
szącejsiędopoznaniarzeczywistości.Uważanawcześniejprzezwielufilozo-
fówzamistrzyniębłęduiwładzęfałszującąpoznanieczymyślenielogiczne,
dlaKantastajesiępodwalinąjakiegokolwiekpoznania,nietylkotegoeste-
tycznego.Matoniebagatelnywpływnapojmowaniewyobraźnijakowładzy
współkreującejnietylkosztukę,alerównieżcałośćżycia.
DziękitemuwRomantyzmienastępujejużprawdziwaerupcjawyobraźni
ijejpojmowania,coszczególniedotyczytwórczościartystycznej.Możnapo-
wiedzieć,żeRomantyzmtoepokarządówwyobraźni;.Kategoriatazaczyna
byćinterpretowananiezwykleszerokozarównoprzezartystów,jakiprzez
filozofów,traktowanajakoźródłoinnejrzeczywistości,zdolnośćszczególna,
tajemnicza,częstopowiązanazkosmicznąsiłą,boskąinspiracją,ekspresją,
przygodą,cudownością.Romantycypodkreślajązatemzjednejstronyjej
zdolnościpoznawcze,zdrugiej-transcendentne,atwórczośćartystyczna
(szczególniepoezja)stajesiępodstawązjednoczeniazwszechświatem.Nad
;Choćwyobraźniamiałaniebagatelneznaczenie(byłateżinspiracją)dlafilozofówiarty-
stówwepoceRomantyzmu,wpracytejnaprzedstawicielapokłosiamyśliromantycznejzostaje
wybranySchopenhauer,którypodjąłsiędośćszczegółowejanalizywyobraźninagruncieswej
filozofii,uznającjązaspecyficzną,opozycyjnąwzględemrozumufunkcjępoznaniaestetycznego.
