Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Wprowadzenie
zpóźniejszegozasiedleniaregionuorazjegooddaleniaodcywilizacyjnych
centrówkontynentu63.Czynnikitespowodowały,że-właściwieodpoczątku
swojejhistorii-krajetejczęściEuropyimportowałykapitał,wiedzęitechno-
logie,aeksportowałysurowceiniskoprzetworzoneartykułyprzemysłowe.Na
skutekrewolucjiprzemysłowej,wXVIIIwiekudystansrozwojowypomiędzy
EuropąZachodniąiAmerykąPółnocnązwiększyłsięwsposóbistotny.Szyb-
konarastającaprzewagagospodarczastworzyłafundamentypoddominację
symbolicznąZachodu,przedstawianegojakouniwersalnywzorzeccywilizacji.
Jegonaśladowaniemiałobyćjedynądrogą,któraumożliwiakrajomperyfe-
ryjnymosiągnięciepostępu,awięcgenerowaniewzrostugospodarczegoiroz-
wojunaukioraztworzenienowoczesnychstrukturpolitycznych,realizujących
ludzkąwolność64.WXIXwiekuzapóźnieniemodernizacyjnewiększościkra-
jówEuropyŚrodkowo-Wschodniej-wtymziempolskich,przedewszystkim
wzaborzeaustriackimirosyjskim-wstosunkudoZachodunarastało,wobec
czegoutrwalałsięwizerunekregionujakoniezachodniego,niecywilizowanego
inienowoczesnego,awięcniezupełnieeuropejskiego65.
Jednązteorii,którapodejmujepróbęanalizywpływurelacjicentro-peryfe-
ryjnychnakulturęspołeczeństwperyferyjnych,jestmodelsymbolicznejkom-
pensacjiperyferyjnościTomaszaZaryckiego
66
.Modeltenpozwalainterpretować
63I.Wallerstein,TeModernWorld-System,repr.,AcademicPress,SanDiego2007.Spośród
pracomawiającychzapóźnieniegospodarczePolskiikrajówEuropyŚrodkowo-Wschodniej
wartowtymmiejscuwymienić:TeOriginsofBackwardnessinEasternEurope:Economics
andPoliticsfromtheMiddleAgesuntilEarlyTwientiethCentury,red.D.Chirot,Universityof
CaliforniaPress,Berkeley1989;I.T.Berend,DecadesofCrisis:CentralandEasternEuropebe-
foreWorldWarII,UniversityofCaliforniaPress,Berkeley-LosAngeles-London1998,s.3-43;
J.Kochanowicz,BackwardnessandModernization:PolandandEasternEuropeinthe16th-20th
Centuries,AshgateVariorum,Aldershot-Burlington2006;A.Leszczyński,Skokwnowoczes-
ność:politykawzrostuwkrajachperyferyjnych1943-1980,WydawnictwoKrytykiPolitycznej,
Warszawa2013.Dyskusjepolskichhistorykówpoświęconetejproblematyceomawiaszczegó-
łowo:A.Sosnowska,Zrozumiećzacofanie:sporyhistorykówoEuropęWschodnią(1947-1994),
WydawnictwoTrio,Warszawa2004.
64E.Said,Orientalizm,WydawnictwoZyskiS-ka,Poznań2005;I.Wallerstein,Europejski
uniwersalizm:retorykawładzy,tłum.A.Ostolski,WydawnictwoNaukoweScholar,Warsza-
wa2007;G.Delanty,FormationofEuropeanModernity:AHistoricalandPoliticalSociologyof
Europe,wyd.2,PalgraveMacmillan,London2019,s.109-302;B.Stråth,P
.Wagner,European
Modernity:AGlobalApproach,Bloomsbury,London-NewYork2017.
65OkonstruowaniuobrazuEuropyŚrodkowo-Wschodniej:L.Wolf,InventingEasternEu-
rope:theMapofCivilisationontheMindoftheEnlightenment,StanfordUniversityPress,Stan-
ford1994.W
.Outhwaite,EuropeanSociety,PolityPress,Cambridge-Malden2008,s.23-43;
J.Grzymski,PowrótdoEuropy-polskidyskurs:wyznaczanieperspektywykrytycznej,Oficyna
WydawniczaUczelniŁazarskiego,Warszawa2016.
66T.Zarycki,Peryferie.Noweujęciezależnościcentro-peryferyjnych,Warszawa2009.
Zaryckiegointeresujeprzedewszystkimjaknajtrafniejszezdiagnozowaniewspółczesnych
