Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spróbujmyzebraćtewątkiwpodsumowaniu.Granicebadańnaukowych
przesuwająsięwrazzpostępemtechnologicznym(instrumentypomiaroweiobser-
wacyjne),korektąmetody,aprzedewszystkimzmianąparadygmatu.Granice
wyjaśnianiawnaukachempirycznychsąefektemwynikającejzbrakudosta-
tecznychdanychwyjściowychniemożnościodpowiedzinapewnerodzajepytań(na
przykładdlaczegokometa,którasześdziesiątpięćmilionówlattemuuderzyławZie-
mię,uderzyładokładniewtomiejsce,wktóreuderzyła?).Chodzitakżeogranice
wyjaśnianiazasadmoralnych(czydasięustalićpodstawybiologicznelubchemiczne
etyki?)orazopytaniaostateczne(naprzykładoistnienieBoga).Wnaukachempi-
rycznychograniczonajestteżpewnośćwyjaśniania;ostatecznieniedasięudowod-
nić,żeprawafizykisąmatematyczniespójne(wświetletwierdzeniaoniezupełności
sformułowanegoprzezlogikaifilozofamatematykiKurtaGödla[1906-1978],zgod-
niezktórymwkażdymsystemieistniejązdania,którewykazująjegoniekomplet-
ność,boniemożnaichwnimanidowieść,aniobalić,nieryzykującsprzeczności,
takjakwprzypadkuzdania:nTegozdanianiedasiędowieść”).Granicepozna-
niawspółcześnifizycywskazujązapomocądwóchwyznaczników.Wmakroskali
kosmologicznejjesttoprędkośćświatławpróżni(ok.300000km/sek.),zbytwolna
wukładzierozszerzającegosięwszechświata,horyzontuzdarzeńczarnychdziur,
którestojąnaprzeszkodziepodrodzeiograniczonegoczasużyciaZiemi(iziemskich
podróżników,którzywyrusząkiedyśwpodróżmiędzygalaktyczną),atooznacza,że
obserwowalnesygnałyopewnychzdarzeniachniedotrądonasnigdy.Natomiast
wmikroskali,odnośniedopomiaruwmechanicekwantowej,jesttoskalaPlancka
(najmniejszamożliwadozmierzeniadługośćwprzestrzeniiczasie),poniżejktórej
samaktpomiaruzaburzamierzonyobiekt(nazywasiętoefektemobserwatora).
Otozatemtrzyrodzajegranicnauki:cywilizacyjneikulturowegranicebadań
naukowych(ang.frontiers),granicewyjaśnianiawnaukachempirycznych(ang.
limitations)igranicepoznania,któreustanawiaświat(ang.boundaries).
JakująłtoPeterWatts:
Naukaobijasięogranicepoznania,odkądzaczęłanamawiaćkotaSchrödingera
dozabawystrunamizwiniętymiwkłębek.Schodziszparęrzędówwielkościwdół
iwszystkoznowujestniesprawdzalnympostulatem.Matematykąifilozofią.Wiesz
taksamodobrzejakja,żerzeczywistośćmapodspodemstrukturę.Inaukaniejest
wstanietamdotrzeć5.
5PeterWatts,Echopraksja,przeł.WojciechM.Próchniewicz(Warszawa:WydawnictwoMAG,2018),
183.
EwaSolska,Specyfikaigranicemyślenianaukowego
55
