Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.2Etyczneproblemyżyciagospodarczego
Niewieleproblemówzwiązanychzesferądziśzaliczanądogospodarowaniadoczekałosięocenyetycznejwstarożytnej
literaturzeBliskiegoWschodu.Cociekawe,mimożeówczesneżyciegospodarczewprzeważającejmierzeopierałosię
naużytkowaniuziemi,totejdziedzinyniedotyczązachowanedodziśocenyczyrozważaniaetyczne.Zachowałysię
natomiastuwaginatematszerokopojętejuczciwościwhandluiprzyzawieraniuróżnorakichumów.
JużwKodeksieHammurabiegopróbyoszustwasąpoddanesankcjikarnej.Takwięckarzepodlegaoszustwo
polegającenanieuczciwymstosowaniumiarwagi:
Jeślikupiecoddałnaprocentzbożealbosrebroigdyoddawałjenaprocent,dałsrebrowedługmałegoodważnika,
albozbożewedługmałejmiary,zaśgdyprzyjmowałzapłatę,przyjąłsrebrowedługdużegoodważnika,zboże
—wedługdużejmiary,kupiectenstraciwszystko,codał[40].
Podobniekaranebyłypróbyoszustwapolegającenazaprzeczeniuprzyjęciapieniędzyprzezagentahandlowego
odswojegokupca.Wówczaskarawynosiłatrzykrotnośćwielkościprzyjętychpieniędzy(§106).Innymprzypadkiembyła
próbaoszustwaprzezkupca.Jeśliudzieliłonagentowikredytu,którytenmunastępniespłacił,akupiecmimo
totwierdził,żepieniędzynieotrzymał,wówczaspoudowodnieniukupcowioszustwa,otrzymywałonkarę—zapłatę
agentowisześciokrotnejwartościudzielonegokredytu(§107).InnasytuacjaporuszonawKodeksiedotyczyłanieuczciwej
szynkarki.Jeślipostąpiłanieuczciwieprzysprzedażynapojuwyskokowegoobniżającjegowartośćwstosunkudoceny
zboża,przyjmującjednakzapłatęwsrebrze,wedługdużegoodważnika,wówczasmiałaponieśćkaręwrzucenia
dowody(§108).
NieuczciwośćwhandluzostałapoddanakrytycewHymniedobogasłońcaSzamaszapochodzącymzkońcaII
tys.p.n.e.Potępionozwłaszczapraktykipolegającenaoszukiwaniunawadze,ściąganiuzbytwielkichmiarwstosunku
dopożyczonychorazprzedterminowegożądaniaspłatyzobowiązania:
Ten,ktozdobywapieniądzewnieuczciwysposób,cóżzyskuje?
Zmniejszasięjegozysk,tracipieniądze…
Kupiec,któryoszukujenawadze,
któryzamieniaodważnikiitakpomniejszawypłacanepieniądze,
zmniejszaswójzysk,tracipieniądze…
TensamHymnzawierateżpochwałęuczciwegokupca:
Uczciwykupiec,któryodważauczciwie,
uzyskawszystko…[41].
Poważnymproblememgospodarczym,któryzostałporuszonyzarównowprzepisachprawnych,jakiopisany
wówczesnejliteraturze,byłopożyczanienaprocentizwiązaneztymkłopoty.Wzwiązkuztym,żeprocenty
odpożyczonychdóbrbyłynaogółwysokieiwynosiłyśrednio25%wstosunkurocznym,bardzoczęstopowstawał
problemniewypłacalnościdłużników.Problemowitemustaralisięzaradzićwładcypoprzezwydawanieedyktów
umarzającychwszystkiezaciągniętedługi.Innąstosowanąmetodąbyłoodgórnewyznaczeniewielkościpobieranych
odsetek.TakjestwłaśniewKodeksieHammurabiego.Zostałatamwyznaczonakwota,którąwierzycielmógłpobraćjako
odsetki(§88),nakaręzaśnarażałsięten,ktobyzażądałwięcej.Dozwolonabyłazamianaspłatyzformypieniężnej
nazapłatęwzbożu(§89).
Etycznaocenapraktykipożyczaniadotyczyła—jaktowynikazcytowanegoHymnudobogasłońcaSzamasza
—ściąganiazbytwielkichodsetekorazprzedterminowegodomaganiasięichspłaty:
Kupca,któryoszukuje,odmierzającziarno—
samdajegłodowąmiarę,aściągazbytwiele—
dosięgnieprzekleństwoludziprzeddniemwyznaczonymlosem.
Jeślizażądazwrotuziarnaprzeduzgodnionymterminem,
zostanieukarany.
Spadkobiercyniebędązarządzaćjegomajątkiem,
bracianieprzejmąjegomienia.
Uznaniezyskałnatomiastkupiecpożyczającydużeilościzboża.Postępowanietakiegohandlowcaspotkasięzaprobatą
Szamasza,którywynagrodzigozajegouczciwość:
Uczciwykupiec,którypożyczamaksymalnąilośćzboża,
pomnażadobro—
takimiłyjestSzamaszowi,onprzedłużajegożycie.
Onpowiększyswojąrodzinę,zyskamajątek.
Wiecznebędziejegopotomstwo,jakwieczneźródławody[42].
