Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjastrukturyspołeczno-ekonomicznej...
natworzeniejakichkolwiekzwiązków.Wolnobyłostosowaćwobecnichkarycielesne.
Pracodawcymieliwzasadziemożliwośćnieograniczonegozwalnianiarobotnikówpodróż-
nymipretekstami,natomiastporzuceniepracyzestronyrobotnikabyłosurowokarane,
łączniezprzymusowym,policyjnymdoprowadzeniem%zbiega%namiejscepracy.
Jedynymśrodkiemmogącymwpłynąćnapoprawęsytuacjiżyciowejrobotnikówbyła
więcwtychwarunkachemigracjapozagranicekraju.ZkońcemXIXwiekurobotnicy
rolnipolskichprowincjizaczęliszukaćpracysezonowejwróżnychprowincjachRzeszy,
początkowowSaksonii,potemwinnychrejonach(tzw.wyjazdynasaksy).
Rozwójkomunikacjiihandlu
wyzysk
robotników
najemnych
Ważnąrolęodgrywałwzaborzepruskimrozwójkolejnictwa,postępującyznacznie
szybciejniżwzaborzerosyjskim,zmniejszałosięnatomiastznaczeniedrógkołowych.
Drogiwodne,znacznietańszeweksploatacjiodliniikolejowych,odgrywałynadalważną
wykorzystanie
rolę,zwłaszczaOdrazWartąorazdolnybiegWisły.PoprzeprowadzeniuregulacjiOdry
drógwodnych
wkomunikacji
(po1880roku)nastąpiłszybkiwzrostprzewozutąrzekądoportówbałtyckichwęgla
itransporcie
górnośląskiego(z36tys.tonw1885rokudo2mlntonw1900roku),atakżecukru,
wyrobówmetalowych,drewnainafty.
Przebiegliniikolejowychstaranosiędopasowywaćnietylkodowymogówekono-
micznych,lecztakżedopotrzebmilitarno-strategicznych.Rozbudowującgęstąsiećlinii
rozbudowa
kolejowych,uwzględnianorównieżceleczystopolityczne:rządowipruskiemuchodziło
siecikolejowej
ojaknajściślejszezespolenieziempolskichzprowincjamirdzennieniemieckimi.Wobec
oporuzestronyrządurosyjskiegonieudałosiędokońcaXIXwiekupołączyćWrocławia
iPoznaniabezpośredniąliniązWarszawąiŁodzią.
Stosunkikredytowewzaborzepruskimkształtowałysięwznacznietrudniejszych
tworzenie
warunkach,niżwpozostałychzaborach,hamowaneprzezsłabyrozwójprzemysłuoraz
polskichinsty-
pierwszych
silnąkonkurencjębankówniemieckich.Kapitaływszystkichbankówpolskichbyły
tucjikredyto-
niewielkie.Dopierow1886rokuutworzonopoważneinstytucje:BankZwiązkuSpółek
wychispół-
dzielczych
ZarobkowychorazBankZiemski.
Rozbudowywanoszerzejspółkipożyczkowe,obliczonegłównienapotrzeby
drobnomieszczaństwa,późniejtakżechłopów.Szybszyichrozwójnastąpiłpo1871roku,
azawzórsłużyłyspółdzielnietworzoneprzezHermannaSchulze-Delitzschawcelu
wsparciadrobnejwytwórczości.
Polskisystemspółdzielczywkoń-
cuXIXwiekuznaczniesięrozwinął
imógłkonkurowaćzniemieckim,
który(zwłaszczaspółdzielnietypu
Raiffeisena)miałcharakterantypol-
ski.Odchwili,gdyrządrozpoczął
walkęoziemię,powstawałytakże
Ryc.22.1000marekniemieckichwyemitowanychprzezReichsbankdirektorium
w1910roku(awers).
spółkiparcelacyjne.Niecopóźniej
rozwinąłsięruchspółdzielczo-osz-
czędnościowynaGórnymŚląsku.
Wroku1895utworzonowBytomiu,
zinicjatywypolskiegodrobnomiesz-
czaństwa,instytucjękredytową-
BankLudowy.
33
