Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjastrukturyspołeczno-ekonomicznej...
Sytuacjawzaborzepruskimporeformachagrarnych.
PoznańskieiPomorze
Sytuacjaludnościchłopskiejwzaborzepruskimkształtowałasięprzezdłuższyokres
wieloetapowe
podznakiemwieloetapowychreformuwłaszczeniowych,rozpoczętychjeszczewpoczątku
reformyuwłasz-
czeniowe
XIXwieku,alesfinalizowanychdopierowwynikuwydarzeńrewolucyjnychroku1848.
Ostatecznieustawaz2marca1850zlikwidowałabezodszkodowaniaresztkiuprawnień
ustawa
feudalnychdworu,którezresztąnieprzynosiłymujuż-ogólniebiorąc-prawieżadnych
z1850roku
korzyścimaterialnych.
Nabywającprawowłasności,chłopbyłnatomiastzobowiązanydoodszkodowaniana
rzeczdziedzica.Gdyjednakpoprzedniorealizowałtowformieoddawaniadworowiczęści
ziemi,tonapodstawieustawyz1850byłzobowiązanywypłacaćodszkodowanie
wpieniądzach.Wszystkiezobowiązaniaztegotytułuzrealizowanoostateczniewlatach
50.zapośrednictwemspecjalnieutworzonegoprzezrządbanku.
Ustawy,wydanewokresiepóźniejszym,zwłaszczaz1872roku,znosiłyreliktyfeudalne
ustawy
wzakresiestosunkówadministracyjnych,usuwałypatronatdworunadwsią,odbierały
z1872roku
muprawopowoływaniasołtysaiwójtaorazlikwidowałyopłatynarzeczKościołakato-
lickiego.Wtensposóbdobiegłkońca,trwającykilkadziesiątlat,procesprzekształcania
dawnejwsifeudalnejwkapitalistyczną.Wistocierzeczyreformypruskieumacniaływielką
folwarcznąwłasnośćziemskąiprzyśpieszałyrozwarstwieniewsi,umacniającbogate
gospodarstwaiwydziedziczajączojcowiznybiedniejszychchłopów.
Wrezultacietychprzeobrażeń
wrękachwielkiejwłasnościzna-
lazłosięok.60%ziemiuprawnej
natereniePoznańskiego(1860),
57%-naGórnymŚląskui52%-
naPomorzuGdańskim(1852).
Podobnezjawiskomożnaobser-
wowaćnaDolnymŚląsku,wPru-
sachWschodnichinaPomorzu
Zachodnim.Proceswłączaniasłab-
szychekonomiczniegospodarstw
chłopskichwobrębwłasnościzie-
miańskiejtrwałażdolat80.Naj-
większąrolęodgrywałyprzytym
Ryc.17.Południe,środkowaczęśćtryptykuTrzymomenty,mal.AmbrożySabatowski,
rok1903(MuzeumNarodowewKrakowie).
ogromnelatyfundia,licząceczęsto
pokilkatysięcyhektarów.
NaŚląskuiwPrusachWschod-
nichwielkiemajątkibyłyniemal
wwyłącznymposiadaniunie-
mieckim,podobniejaknaPomorzu
Zachodnim.Niemcymielirównież
zdecydowanąprzewagęnaPo-
morzuGdańskim,natomiastwPoz-
nańskiempolscyziemianiezdołali
utrzymaćwswychrękach(do
połowyXIXwieku)więcejziemi,
29
