Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stronnictwo,któreniemogłoprzegrać
39
starającychsięniżmożliwościnagrodzeniazasług,ktośodchodzizkwitkiem
ialbopozostajeoczekującym,żenastępnymrazemmusiępowiedzie,albood-
chodzizuraząwsercuwstosunkudoszafarzaistajesiępotencjalnymmateria-
łemnaantagonistęlub,comożebyćrówniegroźne,powątpiewawmożliwości
patrona.WpierwszymwypadkutraciZamoyskiczłowieka,wdrugim–opinię.
Innegogatunkutrudnościąbyło,jaksięwydaje,stałeobciążaniepatronaprzez
jegoludzi.Ichzwiększającasięliczbazwiększałaliczbęsprawdozałatwienia,
absorbowaćmusiałacorazbardziej,żewspomnimychoćbyoobowiązkachroz-
jemczych.Każdydrobnywypadekczypotknięciegroziłypoważnymikomplika-
cjamiitrudnościami,dlausunięciaktórychtrzebabyłoszukaćpomocyinnych,
zaciągaćnowezobowiązania.
Niejestoczywiścienaszymzamiaremwytworzeniewrażenia,iżbłyskotli-
wakarieraZamoyskiegosprowadziłanajegogłowęsamezmartwieniaitroski.
Faktemniezaprzeczalnympozostajedługotrwałeutrzymanieprzezkanclerza
armiiludzizależnych.Sukcestenprzypisaćnależy–obokkorzystnychukładów
zewnętrznychitalentówprzywódczych–równieżbrakowialternatywy
,wobec
któregostanęłyśrednioszlacheckierzeszeposiadająceaspiracjepolityczne.
Podsumowującnaszerozważania,trudnoniepostawićpytaniaobilans
życiowychdecyzjipolitycznegozwiązaniasięzkanclerzem.Wypaczenieper-
spektywybadawczejjesttuniemalnieuniknione.Jeślibowiemprzyjrzymysię
grupiewybitnychzamoyszczyków,wysokoplasującychsięwhierarchiispołecz-
nej–obrazbędziesielankowy;ci,którzyprzybokuZamoyskiegosięniewybili,
apróbowali,choćmoglibyćgrupąliczebniedominującą,musieliwwiększości
pozostaćanonimowi.Niemniejjednaknapytanie,czyzwiązaniezkanclerzem
jakoelementbiografiipolitycznejstanowiłoprzeszkodę,czybyłomankamen-
temwzmienionychpojegośmierciwarunkach,odpowiedziećtrzebaprzecząco.
PoważnagrupapolitykówzdołałaprzybokuZamoyskiegowypracowaćso-
biepozycjęnatylesilnąiniezależną,iżbrakdotychczasowegoprotektorajuż
jejnieosłabił.Większetrudnościczekałyzapewnedziałaczyszczeblaśrednio-
szlacheckiego.Zauważalnesymptomykryzysusystemu–osłabieniedyscypli-
nyisprawnościjegofunkcjonowaniapodkoniecżyciakanclerza–prowadzą
kuhipotezie,żesystempolitycznystworzonyprzezZamoyskiegonieprzeżył
swegotwórcy
.Wpóźniejszymokresiedziałali,itozpowodzeniem,tylkowy-
bitnizamoyszczycy
.Natomiastsystemspołecznybezpośredniozwiązanyzdo-
memidworemZamoyskichokazałsięznaczniebardziejtrwały;jegoszkielet
doczekałpełnoletnościsyna,TomaszaZamoyskiego,którydziękitemumógłgo
sprawnieodbudowaćinanowoprecyzyjniezorganizować.
