Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Rozdział10Socjologialiteraturysubdyscyplinąsocjologiiwiedzy
cywilizacyjnych,Tainewypowiadasiędefactookulturze,takprzynajmniejbym
godziśodczytywał:
Dziełaludzkiegoumysłutaksamojaktworyżywejnaturymożnawyjaśnićtylko
przezodniesieniedośrodowiska.(…)Środowisko,tojeststanogólnyumysłów
iobyczajów,warunkujerodzajdziełsztuki,dopuszczająctylkote,któremuod-
powiadają,arugującinneichrodzaje,stawiającnakażdymkrokuichrozwoju
szeregprzeszkód(H.Taine,Philosophiedel)art,oraztenże,Essaisdecritiqueet
d)histoire,cyt.za:Krzemień-Ojak1966,s.78).
Winterpretacjikonstruktywistycznejsystemsztukijestautonomiczny
iodnosisiędokultury,zktórejwyrasta,wktórejjestwytwarzanyprzezliczne
czynnikisprawcze(aktantów)iktórywytwarzadziełaiichartystów.Twórcynie
wykraczająpozatensystem,adekwatnydoswojejhistoriizjawieniasięwkul-
turze,gdyżtokulturapodpowiadaaktantomtreściiformywyrazu.Artysta
patrzynaświatoczamizbiorowości,doktórejprzynależy,jegodziełozaśjest
współtworzoneprzezkolektyw,gdyż,jakpiszeTaine,wytworyartystyczneniesą
jegowłasnościąiwytworemindywidualnegogeniusza
12
,tengeniuszprzynależy
dookreślonegośrodowiskaspołecznego,sztukanatomiastjakoekspresjażycia
społecznego,będączamkniętymiautonomicznymsystememkulturowym,nie
możeulegaćwartościowaniuwedługdychotomicznychregułlepsza–gorsza,
piękniejsza–brzydsza,wartościowa–niewartościowa.Każdysystemjestbo-
wiemniepowtarzalnykulturowoiindywidualnydlaswojegoczasuhistorycz-
nego.Dlatego,flniktniemaprawanarzucaćdrugiemuswoichprzyjemności”
(H.Taine,Portretyliterackie,cyt.za:Krzemień-Ojak1966,s.81).GustaveFlau-
bert(1821-1880),będącpodwrażeniemHistoriiliteraturyangielskiejTaine’a,
stwierdziłw1864roku,żedziełopozbawiłozłudzeńiwyobrażeńtych,którzy
sądzą,żeksiążkispadajązniebajakmeteoryty(Levin1980,s.46).
Tradycyjnezainteresowaniasocjologiiliteraturybrytyjskikrytyklite-
rackiIanWatt(1917-1999)sprowadzadotrzechgłównychzagadnieńbadaw-
czych:a)badaniepozycjispołecznejpisarzaicharakterspołecznyjegozwiązków
zpublicznością,b)badaniestopniaodzwierciedleniaspołeczeństwawliteratu-
rze,c)badaniespołecznychfunkcjiliteraturyianalizowanierelacjipomiędzy
wartościamiliterackimiawartościamispołecznymi.Wpierwszymprzypadku
12
CharlesBaudelaire(1821-1867)byłgeniuszem.WeFrancjiniemapoety,jaksądziP
.Valéry,
którybyłbyważniejszyodautoraKwiatówzła.LecontedeLisle(1818-1894)zarzucałflpoecie
przeklętemu”jałowość.NiemniejtoBaudelairewykroczyłpozaswójfrancuskisystemkulturowy,
stałsiępoetąnaeksport,anieparnasista,któregodziełakrążązaledwiewobieguwysokoarty-
stycznym(Valéry1971,s.156).
