Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Konkurującekoncepcjenarodutrójjedynegoarosyjskiprojektnarodupolskiego
Narodów(PolakówzKoronyiLitwinówzWielkiegoKsięstwaLitewskiego-
WXL9)wpaństwotrzechnarodów,wktórymRusini(ruskaszlachta)byliby
zrównaniwewszelkichprawachiuznanizaimmanentnyelementpolskiego
narodupaństwowego,ostatecznieniezdążyłasięzrealizować.Jednakżeidea
poszerzeniapolskościoruskośćpozostałaaktualnaniemaldokońcaXIXstu-
lecia.Dobrymtegoświadectwempozostajechoćbypamięćideigłoszonychna
paryskiejemigracjiprzezpierwsząwygnańcząpolskądiasporę,którąnaokre-
ślenieswojejtożsamości,wyrażonejpochodzeniemzziem,zktórychprzybyła,
przyjęłanazwęTowarzystwoLitewskieiZiemRuskich(1831).WłaśniewPa-
ryżudoszłodopierwszejkonfrontacjidwóchróżnychpolskichwizjitożsa-
mościnarodowej.Tospotkanienaneutralnejfrancuskiejziemibyłozarazem
początkiemzapisuklęskikoncepcjitrójjedynegonarodupolskiego.Przybyli
zKrólestwaKongresowegopopowstańczyuciekinierzyprzynieślijużzesobą
koncepcjęnarodowościpolskiej,któraodwoływałasiędozupełnieinnejnarra-
cjinarodowej.Wystarczyłoniespełnaszesnaścielat(1815-1832)funkcjonowa-
niawjednorodnymśrodowiskuetnicznym,zamkniętymwmocnookrojonych
przezRosjangranicachetnograficznych,abyskutecznienabyćcechmyślenia
opolskościwkategoriachekskluzywnych.Coprawdanadalbyławniejobec-
naideatrójjedności,aleelementemtejkonstrukcjibyłjużtylkojedenpolski
naródetniczny,któryposługiwałsięjednympolskimjęzykiemorazwyznawał
jednąwiarę-katolicyzm.Możnapowiedzieć,żewielkakoncepcjatrójjedyne-
gonarodupolskiego,którastanowiłanietylkokonkurencję,aletakżerealną
przeciwwagędlawielowiekowychzmagańdwóchprojektówcywilizacyjnych
-reprezentowanychprzezRzeczpospolitąiMoskwę-nieodwracalnieległa
wgruzach.Tymsamymdebatanadwłączeniemtrzeciegonaroduruskiegodo
wspólnejformułynationepolonae,trwającajużprzecieżkilkapokoleń,zosta-
łaniemalzdnianadzieńprzekreślonaprzezskutecznąrosyjskąinterwencję.
Polacywwiększościdodziśniemająświadomościtego,żepozwalającsobie
wówczasodebraćkoncepcjętrójjedynegonarodu,zniweczylinatympoludzie-
dzictwoRzeczypospolitejJagiellonóworazostateczniezaprzepaścilibudowany
przezwiekistatusregionalnegomocarstwa.Współczesnapolskośćopartana
homogenicznejetniczniestrukturzenarodowejniejestwstaniewyzwolićsię
zzaściankowegoprowincjonalizmu.RodzącesięwPolscepomysłynapowrót
oraztrwałąobecnośćnautraconymWschodzieskazanesązgórynaporażkę,
gdyżporuszająsięwkręguideizamkniętychwąskimhoryzontemnacjonali-
zmu,którybudzijedynieniechęćlubewentualnieniepokójwśróddzisiejszych
BiałorusinówiUkraińców.Polskość-odczasu,gdyporzuciłaprojektbudo-
wyponadetnicznegotrójnarodu-pozostajetrwalewdefensywie.Wszystkie
noweideerodzącesięwWarszawieipostrzeganejakosposóbnaodzyskanie
utraconychnaWschodzieterytoriówniesąwstaniezaoferowaćniczegowięcej
9DalejstosujęzamiennienazwęWielkieKsięstwoLitewskielubhistorycznyskrótWXL.
27
