Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ustrojowopolitycznytaran...
charakterystycznydlaporozumieniagdańskiego,nieobecnywporozumieniuszcze-
cińskim,apodtrzymanywporozumieniujastrzębskimśuznający,iżnPZPRsprawuje
kierownicząrolęwpaństwie”
,gdytymczasemobowiązującaustawazasadniczamówiła
oznacznieszerszymzakresiewładzypartii:nPrzewodniąsiłąpolitycznąspołeczeństwa
wbudowiesocjalizmujestPZPR”(art.3ust.1).
KonstytucjaPRL,regulując10lutego1976r
.pozycjęustrojowąPZPR,nicniemó-
wiłaokierownictwiepaństwowymtejpartii,ajedynieojejpozycjiwspołeczeństwie.
Byćmoże,utożsamiającspołeczeństwozludempracującymmiastiwsi(art.1ust.2),
ustawodawcakonstytucyjnyuznał,iżskorowładzawPRLnależywłaśniedoludu
miastiwsi(czylispołeczeństwa),towynikaztegooczywistadominacjaPZPRtakże
wstrukturachpaństwa
2
.Wtymkontekścienależyspytać,jakibyłsenszapisuporo-
zumieniagdańskiego,iżnPZPRsprawujekierownicząrolęwpaństwie”?
PrecyzyjnietęsprawęwyjaśniałTadeuszKowalik:nZarównowówczas,jakipóźniej
stwierdzaliśmyzzaskoczeniem,żesensnaszejformułyniezostałzrozumiany.Użyli-
śmywnimzwrotuokierowniczejrolipartiiwpaństwie,cownaszymprzekonaniu
chroniłoorganizacjeniepaństwowe,społeczne,przedingerencjąpartii.Państwobyło
synonimemwładzypaństwowejidotegotylkochcieliśmyograniczyćdominacjępartii
komunistycznej.Uważaliśmy,żeformułazawartawkonstytucjiidzieznaczniedalej,
gdyżmówioprzodującejrolipartiiwbudowiesocjalizmu,wcozaangażowanejestcałe
społeczeństwo.Myśmynatomiastchcielipowiedziećtyle:niebędziemykwestionować
władzykomunistówwewładzypolitycznejitoniezależnieodtego,jakimpoparciem
będziecieszyłasiępartiawspołeczeństwie.Wzamianzatopartiazobowiążesię
doniewkraczaniawswychuprawnieniachwżyciuspołecznympozaswerzeczywiste
wpływyzdobytewiarygodnościąjejpostępowania.Wodniesieniudonowychzwiąz-
kówoznaczałobyto,żeaparatpartyjnyniebędziemiałwobecnichżadnychupraw-
nień”
3
.RównieżTadeuszMazowieckipolatachstwierdzał,żenporozumieniegdańskie
mówiłootym,żeuznajemykierownicząrolępartiiwpaństwie,cooznaczałonimniej,
niwięcej,prowadzenietakiegorozumowania:wymaciepaństwo,wymacieaparat
państwowy,aleistniejerównieżspołeczeństwo,jegopodmiotowość,amywywalczamy
2
Szerzejzob.L.Mażewski,Długadekadalatsiedemdziesiątych(1968-1981).Rolanowelizacjiz10lu-
tego1976r.KonstytucjiPRLz22lipca1952r.wewolucjiustrojuPRLnatlekonstytucjieuropejskich
państwsocjalistycznych,Toruń2011,rozdz.6.2.
3
T
.Kowalik,Próbakompromisu(oKomisjiEkspertówMKSwGdańsku),nZeszytyLiterackie”
,nr2/1983,
s.115.
44
