Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
1.Podstawyteoretycznetworzeniasystemucontrollingufinansowegowprzedsiębiorstwie
nakżeinniautorzy,jakP.MilleriT.O’Leary[1993,s.187-206]czyK.Hoskin
iR.Macve[1988,s.207-234],podają,iżpoczątekfunkcjonowaniacontrollingu
wcaleniebyłzwiązanyzekonomią.
Zwolennicyekonomicznegopodejściatwierdzą,żepraktykacontrollinguwy-
wodzisięzpowstałychnapoczątkuXIXwiekuwStanachZjednoczonychprzedsię-
biorstw(obudowiehierarchicznej),wktórychniezbędnestałosięwsparciedziałań
biznesowych.WedługA.Chandlera[1977]wroku1903właścicielefirmyDuPont
postanowilipodjąćpróbęcałkowitejzmianysposobuzarządzaniaswoimprzedsię-
biorstwemprzezwprowadzenierozwiązańokreślanychobecniejakocontrollingo-
we.Sposób,wjakizaczęlizarządzać,nietylkopozwoliłimznacznierozwinąć
przedsiębiorstwo,aleteżwywarłistotnywpływnarozwójcontrollingu.
Początkówaktualniewykorzystywanegocontrollingudoszukaćsięmożnajuż
ok.1925roku[Johnson,Kaplan1987].Odtegoczasucontrollingzacząłsiędyna-
micznierozwijać,obejmującswoimdziałaniemcorazszerszyzakresdziałalności
przedsiębiorstwa.JednakżeprawdziwyjegorozwójnastąpiłpodczasWielkiego
Kryzysu(lata1929-1933),któryzmusiłkadręzarządzającąprzedsiębiorstwdoszu-
kanianowychmetodzarządzania,pozwalającychprzetrwaćwtrudnychekonomicz-
niewarunkachgospodarczych.Mimozakończeniakryzysugospodarczegocontrol-
lingwdalszymciągurozwijałsiębardzodynamicznie.Świadczyotymm.in.fakt,
iżMiędzynarodowaFederacjaKsięgowych[IFAC1998]wyróżniłaażczteryetapy
wjegorozwoju:
•
etap1−przedrokiem1950−koncentrowanosięnaplanowaniukosztówikon-
troliichwykonania1;
•
etap2-1965rok−najważniejszestałosięwykorzystanieinformacjiwzakresie
planowaniaikontroli,szczególniewodniesieniudorozliczaniacentrówodpo-
wiedzialności,
•
etap3-1985rok−punktciężkościzostałprzesuniętynagospodarkęzapasami
iefektywneplanowanieprocesówwprzedsiębiorstwie,
•
etap4-1995rok−uwagęprzesuniętonatworzeniewartościprzedsiębiorstwa
przezskutecznewykorzystaniezasobóworazzastosowanienowoczesnychtech-
nologii.
Jeżelichodzionieekonomicznepoczątkicontrollingu,tojegokorzenidoszukać
sięmożnawwiekuXIX.JakpodająK.HoskiniR.Macve[1988,s.207-234],stero-
waniezwykorzystaniemocenywynikówindywidualnychianalizowanieichprzez
porównanieznormamilubstandardamizostałowykorzystaneprzezinstytucjerzą-
dowe,takiejakwojskoczyteżstatystykamedyczna[Hacking1990],adopieropo-
temcontrollingzacząłbyćpowszechniestosowanywprzedsiębiorstwach.Jednakże
wliteraturzeprzedmiotuodnaleźćmożnarównieżtakiepublikacje,wktórychpoda-
jesię,żepoczątekcontrollingusięgaXVwiekuidworuangielskiego,naktórym
1Jednakżeczęśćautorówkwestionujetakiepodejściedocontrollingu.Uważająoni,żewtym
przypadkunależymówićraczejorachunkukosztów,anieocontrollingu[Boer2000,s.313-335;Wa-
weru2010,s.166-166].
