Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
B.Cytowska,Trudnedrogiadaptacji,Kraków2012
ISBN:978-83-7850-051-3,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2012
1.2.Socjologiczneteorieoadaptacji
41
WteoriiTalcottaParsonsa(1972)zasadniczemiejscezajmujezorientowane
(znaczące)działaniejednostkowe,aleniejednostkasamawsobie.Podmiot
działania(aktor)możebyćrozumianyzarównojakogrupa,jakijakojednostka.
Celempodjętegodziałaniasąwartości.Każdaorientacja(znaczącedziałanie)
jestjednakwyboremspośródwielumożliwości.Aktorjednakniedziaławprze-
strzenidowolnej,tylkowjużzorganizowanej(ustrukturalizowanej),którąPar-
sonsokreślamianemsytuacji.Sytuacjadeterminujedziałaniajednostkiprzez
swojąorganizację(system)–możemiećwymiarkulturowy,społeczny,osobo-
wościowyiorganizmu.Kulturajestregulatoremwszelkichwyborówjednost-
kowych,aleczynito„odśrodka”(przezdobrzeprzeprowadzonyprocesinter-
nalizacji,udanąsocjalizację).„Normalni”(czylidobrzesocjalizowani)aktorzy
mająpodobnepreferowanewartości(internalizacjanapoziomieosobowości),
dlategozachodzispójnośćorientacjiioczekiwań.Wspołecznejinterakcjiludzie
szukająwzajemnejaprobatydrugiejosobyprzezdostosowaniesiędowspólnie
podzielanychnorm.Dziękitemudziałaniaróżnychaktorów,którzyzaczynają
współdziałać,układająsięwsystemspołeczny(za:Turner2004,s.36).Sy-
stemowycharaktercałościspołecznejosiąganyjest,zdaniemParsonsa,przez
dbałośćsystemuowpojenieaktoromodpowiednichwzoróworientacji.Dzieje
siętodrogąkulturoworegulowanegowychowania(„treninguspołecznego”),
atakżeprzez„samoobronęsystemu”–sprawniedziałającąkontrolęspołecz-
ną.Gwarantemporządkuspołecznegosąwięcprocesypoprawnejsocjaliza-
cjiirozbudowanejkontrolispołecznej.Domechanizmówkontrolizaliczaon:
–instytucjonalizację–jasneokreśleniewymagańdotyczącychroliiod-
dzielenie(wczasieiprzestrzeni)sprzecznychoczekiwań;
–interpersonalnesankcjeigesty,nagradzaniekonformizmu;
wktórejżyjeczłowiek,wyznaczamucele,dążeniaorazokreślawartościinormyregulujące
ichzaspokajanieczyrealizowanie–określajewzoramizachowań,któresąutrzymywane
przezstrukturęiwytwarzanekulturowo.Drugiczłontozależneodstrukturspołecznych
środkiisposobyrealizacjicelówważnychwdanejkulturze.Jeżelimiędzynormamiicelami
kulturowymiaspołecznieustrukturowanymimożliwościamidziałaniaczłonkówgrupywy-
stąpirozbieżność,todochodzidozałamania,któreMertonnazywaanomią.Autorwprowa-
dzatypologięmożliwychzachowańadaptacyjnychjednostkiwstanieanomii:konformizm–
akceptacjacelówizinstytucjonalizowanychśrodków;innowacja–akceptacjacelówprzyod-
rzuceniuśrodkówdonichprowadzących;rytualizm–odrzuceniecelówiakceptacjaśrod-
ków;wycofanie–zanegowaniecelówiśrodków;bunt–odrzuceniecelówiśrodkóworaz
propozycjaichalternatywy.
Dewiacjawspołeczeństwietowedługwspomnianegoautorakażdareakcjalubsposób
adaptacjijednostkiczygrupwobecstanuanomiiczypotencjałuanomijnego;anomiajest
zawszerezultatemdezintegracjiwobrębiekulturyistruktury–brakrównowagimiędzycela-
miiśrodkamiprowadzidotego,żeuznanezadominującecelekulturoweorazodpowiednie
dlaichosiągnięciaprawomocneśrodkinormatywneprzestająregulowaćdziałaniajednostek.
Każdymusisię„adaptować”–reagowaćnarozbieżności;poziomdewiacjimierzysięprzez
poziomadaptacji.
