Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.IRLANDIAPółNOCNA–PROWINCJAzPRzeSzłOśCIĄ
Dotychczasowykonteksthistoryczny18powinienpozwolićlepiejzrozu-
miećokolicznościpowstaniaIrlandiiPółnocnejnapoczątkuXXwieku.Wiążą
sięonerównieżściśleztym,codziałosięnapołudnieodUlsteru,natery-
toriachprowincjiMunster,LeinsteriConnacht.Tamdążenianiepodległo-
ściowebyłyjużwdrugiejpołowieXIXwiekunatylesilne,żeBrytyjczycy
stopniowogodzilisięzmyśląoprzyznaniuIrlandczykomtzw.HomeRule,
czyliznacznejautonomiiwramachZjednoczonegoKrólestwa.Wartozazna-
czyć,żewUlsterzetakieinicjatywynapotykałynazdecydowanyopórpro-
testanckiejczęścispołeczeństwa(słynnehasłolordaRandolphaChurchilla,
podchwyconeprzezwpływowyZakonOrański:Ulsterwillfight,andUlster
willberight19),wzwiązkuzczym,kiedyparlamentbrytyjskiw1914roku,
wobliczuzbliżającejsiępierwszejwojnyświatowejzdecydowałsięwkońcu
nawprowadzenieHomeRule,autonomiamiałatymczasowoniedotyczyć
północnejczęściwyspy.Obowiązywaniecałejustawynatychmiastzawie-
szonowzwiązkuzudziałemZjednoczonegoKrólestwawwojnie.Miałobyć
onoprzywróconedopieropozakończeniudziałańwojennych.
Kolejnelatatojedenznajbardziejskomplikowanychokresówwhistorii
Irlandii,atakżesamegoUlsteru.Iniechodzitylkooliczbęofiarnafron-
tachWielkiejWojny,jakdodzisiajmówisięnaWyspachBrytyjskichopierw-
szejwojnieświatowej.Między1914a1923rokiemdoszłowIrlandiidowielu
innychdramatycznychkonfliktówistarć,wtymdowojnydomowej.Pierw-
szymniewątpliwiestrategiczniezaplanowanymefektemprzegłosowania
przezbrytyjskiparlamentHomeRulebyłomasowezgłaszaniesięIrlandczy-
kówdowojska,bywalczyćowolnośćcałegoZjednoczonegoKrólestwa.Pro-
pagandowyefektustawyzadziałałprzedewszystkimnakatolikówzpołudnia
i,oczywiście,naprotestantówzpółnocy,choćciostatninieufalidokońca
proponowanymrozwiązaniomiwogólejakimkolwiekpróbomrozluźniania
więzów(nawetinnychprowincji)zkoroną.Jednocześnienapołudniudziałała
znaczącagrupairlandzkichseparatystów,dlaktórychodroczoneHomeRule
bezUlsteruoznaczałoporażkęniedoprzyjęcia.PodwodząPatrickaPear-
se’azorganizowalipowstaniewielkanocne,którerozpoczęłosięodokupa-
cjibudynkuPocztyGłównejwDublinie24kwietnia1916roku.Nazewnątrz
Pearseodczytałtekstproklamacji(TheProclamationofPoblachtnahEire-
ann–ProklamacjaRepublikiIrlandzkiej)zawierającypamiętnesłowa:
18Nieomawiamtutajseriiwydarzeń,któremiałymiejscemiędzyXVIIIiXXwiekiem
iwpłynęłynapogłębianiesięanimozjimiędzydwiemaodrębnymispołecznościamipół-
nocnoirlandzkimi.Celemtegowprowadzeniahistorycznegojestjednakprzedewszyst-
kimnaświetlenie,jakdoszłodoutworzeniaIrlandiiPółnocnej,czemuzawdzięczaona
taki,anieinnyskładetnicznyorazgdziemożnaupatrywaćzarzewiasamegoKonfliktu
trzydziestoletniego.
19Zob.UlsterWillFight.htp://www.irelandseye.com/aarticles/history/events/dates
/ulster.shtm(dostęp:15.10.2016).
