Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
ANDRZEJWAWRZYNOWICZ
KampaniaideowaprzeciwkoAndrzejowiTowiańskiemuokazuje
sięztegopunktuwidzeniawprawdziepolemikązmistycznymobrazem
światapolskiejmyślipolitycznejczasównowożytnych,alepolemikądość
selektywną.JesttowalkazosobowościąmistykaTowiańskiego,prowa-
dzonawimięobronyzabarwionejniemniejmistyczniereligijnejwy-
kładninaroduipodporządkowanejjejwizjihistorii.Zgodnieztąwizją
polskawspólnotapolitycznamadanąjejzgóryodBogaeschatologiczną
fipieczęć”pewnościprzyszłegozbawieniaiodrodzenia.Forsowanaprzez
KołoSprawyBożejpróbapełnejindywidualizacjiikonkretyzacjipod-
miotutegozbiorowegofimisterium”dziejowegowosobieMistrzaAn-
drzejapośredniouderzawtępewnośćiwrezultaciezostajeodebrana
jakoszarganiesacrumsprawynarodowejorazprzekierowaniestrumienia
patriotycznejmyślipolskiejpozauniwersalnybieghistoriiujmowanej
wtradycyjnej,teologicznejperspektywiefihistoriiświętej”.Towianizm,
azanimpośredniocałygłównynurtmesjanizmupolskiego,jestzczysto
konfesyjnego,tj.dogmatyczno-religijnegopunktuwidzeniaczymśbez-
pośrednioniedoprzyjęcia.Podważabowiemopartąnafiwierzeojców”
transcendentnągwarancjękolektywnegowybawienia.Pokazuje,żeza-
wierzenieprowidencjiBoskiejstanowiwprawdziewarunekkonieczny,
aleniedostatecznynarodowegoodrodzenia.Znosidomniemaną,uprzy-
wilejowanąpozycjęnarodupolskiegowdziejach,uzależniającperspek-
tywęodzyskaniaiutrzymaniasuwerennościzbiorowejodpoziomuindy-
widualnegouwewnętrznieniaideiwolności.
Jeżelitainterpretacjametateoretycznegopodłożahistorycznychkon-
trowersjiwokółtowianizmujestsłuszna,tomożnazaryzykowaćogólną
tezę,żewgłównymnurcierozwojuideimesjanizmupolskiegostopnio-
wonarastaprzekonanieopotrzebieświadomegozerwaniawspomnianej
wyżejfipieczęci”ipodniesieniadziękitemukwestiipolskiejzkompen-
sacyjnegopoziomuwspólnotowejwiaryimobilizacjiideowejnaeman-
cypacyjnypoziomkonkretnegoczynuikonkretnej,historiotwórczej
obiektywizacjitreścitejwiary.Wewnętrznadynamikaewolucjipolskiego
mesjanizmuzmierzawtensposóbdoodkryciategokluczowego,eman-
cypacyjnegoaspektuwłasnegoprzekazu.Doktryną,wktórejźródłowo
dokonujesiętozerwanie,jestwłaśnietowianizm,natomiastkolejnesta-
nowiskawtymszerokimnurcie,ażpokoncepcjedwudziestowiecznych
neomesjanistów,konceptualizujątylkoidookreślająwłaściwyfilozoficzny
senstegozerwania.Rozpoczynającesięodepokipostyczniowej,awięc
częściowonakładającesięczasowonatębezpośredniądynamikęrozwoju
ideologiimesjanistycznej,dziejerecepcjikrytycznejideimesjanizmupol-
