Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
ANDRZEJWAWRZYNOWICZ
Chodźki33.Zawartąwliście–serwilistycznąwswoimtonieigodzącą
wpodstawypolskiejdumynarodowej–głośnąpróbępozyskaniaprzez
TowiańskiegocaraRosjidlaSprawyBożejmożnabowiemztejperspek-
tywypotraktowaćjakonarzędzieoczyszczeniazbiorowejświadomości
Polakówzjednostronnegopoczucia(uwarunkowanejtranscendentnie)
uprzywilejowanejpozycjiwdziejachświata,oczyszczeniapoprzezjawne
uderzeniewnajgłębszybastiontegopoczucia–wprzekonanieohisto-
rycznejniewinnościupadłejRzeczypospolitej:
Towiańskiwrozwojumesjanizmupolskiegomaszczególneznaczeniedlate-
go,żeprzyszedłwłaśniebezpośrednioporomantycznymjegookresie.Nie
dośćjasnooceniasiętęprzemianę,jakawsamychtwórcachromantyczne-
gomesjanizmuzaszła,pozetknięciusięzTowiańskim.Upadekzwłasnej
winy–otomoment,naktóryonszczególnykładzienacisk.Polskazdra-
dziławysokiepowołanieswoje,odstąpiłamisjiswojej–idlategoupadła.
fiBiadawam”–wołaSłowacki,przejąwszymyśltę–fibiadawam,którzy
wsiebiewmawiacie,żekrzyżempodobnijesteściedoChrystusa,niepomni
nato,żeChrystusniewinnie,owszem,wolęSwązgodziwszyzwoląOjca,
nakrzyżucierpiałzanarody.Owszempodobnijesteściedosług,którzy
rozkazubożegoniewykonali–Kościołów,wktórychbyświętośćducha
ludzkiegomieszkaćmogła,niepostawili,pracysięwyrzeklioczekiwania
sercludzkich(stęsknionychzawszezaideałem)zawiedli”34.Istądpotrzeba
ekspiacji.Własnawinajestzawszeraczejźródłempociechy,niżrozpaczy.
Odkrywszyjąjużsięwie,corobić,abynastępstwajejzniszczyć.Towiański
ztymnawoływaniemdopokutyzwracasiędonarodu,aprzedewszystkim
dojejnajlepszejwówczasczęści,emigracji[ł]35.
ZałożeniemożliwościadekwatnegofizrozumieniawoliBożejiwyjścia
jejnaprzeciw”36zdajesięradykalnieoddzielaćdotychczasową,dogma-
tyczno-religijnąformęlegitymizacjipolskiejmyślinarodowejodjejnowo-
czesnej,inspirowanejwdalszymciągureligijnie,alejużniedogmatycznej
formy.Tadrugawyraźniezrywaztradycyjną,konfesyjnąwykładniąpraw-
dychrześcijańskiej,wspartąnafundamenciebezpośredniejwiarywabso-
lutnyautorytetinieomylnośćorzeczeńinstytucjiKościołafiurzędowego”.
Przekonanie,żefiwina”ztymzwiązananiejestwcalebezwzględnymzłem,
33[A.Towiański],ListAleksandraChodźkidoMikołajaI,w:tegoż,Wybórpisminauk,
oprac.S.Pigoń,Kraków1920,s.86–93.Por.Kilkaaktówidokumentówodnoszącychsię
dodziałalnościAndrzejaTowiańskiego,cz.1,Rzym1898,s.185–191.
34Doemigracjiopotrzebieidei.[Przypisźródłowy.]
35A.Baumfeld(Boleski),AndrzejTowiański.Dwaodczyty,dz.cyt.,s.29–30,podkr.zaoryg.
36A.Witkowska,Towiańczycy,dz.cyt.,s.59.
