Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Towianizmwujęciufilozoficznym(imetafilozoficznym)
21
lecz,odwrotnie,koniecznymwarunkiemmożliwościwzięciarzeczywistej
odpowiedzialnościzawłasnedziałanie(zarównoindywidualne,jakizbio-
rowe),wymagajednocześnieradykalnejrewizjiwynikającegoztejwiary
wyobrażeniaostatusiemoralnejfiniewinności”wdziejach.Zrewidowany
statustejostatniejznosicałąprzypisywanąjejwcześniejauręhistorycznej
wyjątkowościisprowadzarzeczywistośćsamejniewinnościdowymiaru
efektywnegofiniedziałania”.Zpostulatemprzełamaniauwarunkowanej
wtensposóbpasywnościmoralnej–używającejdogmatówwiarykatolic-
kiejwyłączniejakoformylegitymizacjidomniemanejzasadypowszechnej
odpowiedzialnościzbiorowej,któraokazujesięwistocieraczejwłasnym
przeciwieństwem,tj.zasadązbiorowejnieodpowiedzialności–wiążąsię
wtowianizmiejeszczeinne,pokrewnezałożenia.Dotyczytowszczegól-
nościforsowanejtuwduchumaksymalizmuetycznegoideiniesprzeci-
wianiasięwoliBożej37,wspomnianejjużkoncepcjiintegralnegopowią-
zaniakwestiiodzyskanianiepodległościzideąprzemiany(moralnej)
samegonarodu38,wreszciewizjinowejepokidziejówświataipołączonej
zniąwizjaPolskijakofiIzraelatejepoki”39,zczymmasięzkoleiwiązać
potencjalneniebezpieczeństwotrwałegorozproszenianarodupolskiego
poświecie(analogicznegodolosudiasporyżydowskiej)nawypadeknie-
poddaniasięwoliBożej40.
Wtymkontekściemożnarównieżodczytywaćzawartośćprzywoływa-
negowyżejfiaktuChodźki”,któregoprzesłanietaksilnieuderzawnaro-
dowepoczuciewyłącznościPolaków.Właśniedlatego,żetreśćlistuszar-
piedelikatnąstrunęzbiorowejwrażliwości,drażniświeże,niezabliźnione
jeszczeranyiuruchamiapragnieniezemstynaRosji(ucieleśniającejcałe
domniemanezło,jakienaprzestrzenilatdotykapolskąwspólnotępoli-
tyczną)–możnawjejświetleplastyczniezarysowaćskalęeschatologicznej
próby,jakiejwwizjiTowiańskiegopoddanyzostajenaródpolski.Efektyw-
nesprostanietejpróbieniesiezasobą(potencjalnie)wyraźnywaloreman-
cypacyjny.DajePolakom,wperspektywie,szansęodnalezieniawłasnego,
suwerennegomiejscawhistoriinowocześniepojętychwspólnotnarodo-
wychEuropyiświata–szansęopartąnapełnym(anietylkoczęściowym
czywarunkowym)poczuciuodpowiedzialnościzawłasnylos.
37Por.A.Towiański,NotyzrozmowyzLucjanemA.iTomaszemW
.,w:tegoż,Pisma,t.1,
Turyn1882,s.333.
38Por.A.Witkowska,Towiańczycy,dz.cyt.,s.64.
39A.Towiański,UwagiprzesłaneFeliksowiN.zpowoduwymuszanegonaPolakachadresu.Do
CesarzaAleksandraII.Styczeń1864r
.,w:tegoż,Pisma,t.3,dz.cyt.,s.156.
40Por.tamże.
