Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tystycznych.Wsensieestetycznymkrajobraz,utożsamianyzartystycznympejzażem,
ewoluuje,migrującprzezkolejnehistorycznemedia,traktowanyjakomalownicza
scenerialubautonomicznie-jakohoryzontalnieujętyfragmentprzestrzenipostrze-
ganejzjakiegośpunktuwidzenia.Odpowiedniodotegoestetykawiążepraktyki
krajobrazoweztradycjąmimesis(twórczegonaśladownictwa).Przywodzionanamyśl
aspektfascynacjiczłowiekanaturalnympięknemświataprzyrody,alejesttakżeod-
zwierciedleniemzmieniającegosięludzkiegostosunkudonatury-jejgloryfikowania,
poprawiania,antropomorfizowania,mitologizowania,oswajania,ujarzmiania.
Wtradycjieuropejskiegopejzażukrajobrazutrwaliłsięjakopewnaidea.Jaktwier-
dziFrydryczak,kluczowajestdlaniejkategoriamalowniczości(thepicturesque).Wiąże
onasenskrajobrazuzpojęciemnaturystanowiącejmiaręharmoniiidoskonałości.
Tymsamymprzypisujemu"tesamecechy,którecharakteryzująpiękno:bezintere-
sowność,bezpojęciowość,zdystansowanie,kontemplacyjnynamysł”22.Jakzkolei
podkreślaWesleyA.Kort,whistoriipejzażuuwidaczniasięwcałejpełnidynamika
"obrazówkraju”,wynikającazrozwijającychsięwczasierelacjipomiędzysztuką
iszerokorozumianymkontekstemspołeczno-kulturowym23.Wokresierenesansu
wzniosłość,pięknojakokrajobrazowekategorieestetycznesąodzwierciedleniem
ugruntowanegowkulturzeprzekonaniaonaturzeprzepojonejtranscendencją,
odzwierciedlającejboskiład,konceptualizowanejprzezsztukę-malarstwoipoe-
zję-jakosakralnaksięgaprzeznaczonadoczytania.Wtymduchupowstajądzieła
głoszącepochwałęświataprzyrody,ukazującejejprzyrodzonepięknoiharmonię,
autonomizującepejzażjakoodrębnygatunek.Krajobrazjakoideakrystalizujesię
wpostacieuropejskiegokonceptuestetycznegowprocesieewolucjiodrenesanso-
wegomalarstwawłoskiegozjegoformamikrajobrazowymiucieleśniającymi"sce-
nerię”,przezkompozycjefrancuskichogrodówformalnychipełneromantycznego
natchnieniazałożeniaparkoweangielskichogrodówkrajobrazowych,poniezwykle
popularnewkulturzemodernizmupocztówki.
Krajobraz-obrazświatazagarniętywspojrzeniu-przywodzitakżenamyśl
oknoAlbertiego,któregoprześwitiobramowaniestająsięsynonimemokreślonej
lokalizacjiizarazempostawydystansuiopanowaniawobecświatazewnętrznego.
Zjednejstronypostawatawyrażapoprostustankontemplacji-idealistycznego
delektowaniasiędostrzeżonąurodąświata,conacałewiekizdominujemyślenieeste-
tyczneokrajobrazie.Zdrugiej-uzmysławiaprzekształcaniesięnaturalnejdynamiki
rzeczywistościwdoświadczenieoptyczne,dostępnezapośrednictwemtechnologii
widzenia.CiekawieopisujetenaspektwizualnościAnneFriedberg,wwynalazkuper-
spektywywidzącnietylepragnienieodzwierciedleniarealnegoświata,ilenobilitację
ramy,awięckonstrukcjiuwzględniającejgeometrięwidzenia.OknoAlbertiegojest
dlaniejmetaforąreprezentacji,wktórejideapoprawianiaświatajestsilniejszaaniżeli
Rozdział1.Widzialnościkrajobrazu
22BuFRYDRYcZAk:Krajobraz.Odestetyki„thepicturesque”dodoświadczeniatopograficz-
nego…,s.69.
23wuAukORT:“Landscape”asaKindofPlace-Relation.In:ThePlaceofLandscape.Con-
cepts,Contexts,Studies.Ed.JumALPAs.Cambridge,Massachusetts,London,TheMITPress,
2011,s.31-33.
23
